DESTAN: Aþýk Edebiyatý içinde gezintiye devam ediyoruz.Bu günkü konumuz ise bize yani Türk’lere çok yakýþan Destanlar. Genellikle hece ölçüsünün on birli kalýbýyla yazýlýr. Uyak düzeni koþma gibidir. baba – ccca – ddda Destan : milletlerin hayatýnda büyük yankýlar uyandýrmýþ (savaþ, göç, istilâ gibi) tarihî olaylarýn (yangýn, salgýn hastalýk, sel, deprem gibi) toplumsal ve doðal olaylarýn çaðdan çaða aktarýlmýþ, aktarýlýrken de hayal unsurlarýyla oluþmuþ, süslenmiþ, deðiþtirilmiþ manzum söylenceleridir. Destanlar, Araplar’da "esatir", Batý’da “myth" olarak adlandýrýlýr. Destanlar ikiye ayrýlýr; Yapay ve Doðal Destanlar. Yapay Destanlar: Yazarý belli olan,daha yakýn zamanda yazýlan ve olaðanüstü durumlara az yer veren bir destan türü iken, Doðal Destanlar: anonim (yazarý belli olmayan), ilkel dönemde yaþanmýþ olaylarý konu alan ve sözlü destan türüdür. Destanlar Ýslamiyet’in kabulünden önceki Türk Edebiyatýna aittir. Destanlar üç safhadan oluþur: 1. Halkýn benliðinde iz býrakan olaylar ve bunda rol oynayan kahramanlar, 2. Olayýn aðýzdan aðýza aktarýlmasý, 3. Yazýya daha sonradan geçirilmesidir. Milletlerin toplumu derinden etkileyen, tarihi önem arz eden önemli olaylarýný (doðal afetler, savaþlar, göç, yangýn vb.) konu edinirler. Çoðu kez manzum olurlar. Tarih, etnografya, folklor gibi bilimler destanlardaki bilgilerden yararlanýr. Destan Özellikleri: 1. Nazým þekli bakýmýndan koþmaya benzer. 2. Nazým birimi dörtlüktür. Dörtlük sayýsý sýnýrlý deðildir. 3. Hece ölçüsünün 11’li kalýbý kullanýlýr. 4. Son dörtlükte þairin mahlasý geçer. 5. Destanda konu olarak toplumu ilgilendiren, heyecana getiren savaþ, kahramanlýk, isyan, yangýn gibi konular, ayrýca; dalkavukluk, gülünç olaylar, parasýzlýk vb. iþlenir. 6. Bu türe en güzel örneklerden biri; Kayýkçý Kul Mustafa’nýn Genç Osman Destaný’dýr. Not 1: Halk Edebiyatýndaki en uzun nazým þeklidir. Bazý destanlarda dörtlük sayýsýnýn yüzü geçtiði görülür. Not 2: Koþmadan farký; uzun oluþudur. Not 3: Âþýk Edebiyatý nazým þekillerinden olan destan, milletlerin tarihine ait kahramanlýklarý konu edinen halkýn ortak malý olan destanlarla karýþtýrýlmamalýdýr. Ýlk Türk Destanlarý 1.Altay - Yakut Yaradýlýþ Destaný 2.Sakalar Dönemi a.Alp Er Tunga Destaný b.þu Destaný 3.Hun Dönemi Oðuz Kaðan Destaný 4.Köktürk Dönemi a.Bozkurt Destaný b.Ergenekon Destaný 5.Uygur Dönemi a. Türeyiþ Destaný b. Göç Destaný
Ýslamiyetin Kabulunden Sonraki Türk Destanlarý :
1.Karahanlý Dönemi Satuk Buðra Han Destaný 2.Kazak-Kýrgýz Kültür Dâiresi Manas 3.Türk-Moðol Kültür Dâiresi Cengiz-name 4.Tatar-Kýrým Timur ve Edige Destanlarý 5.Selçuklu-Beylikler ve Osmanlý Dönemleri a. Seyid Battal Gazi Destaný b. Daniþmend Gazi Destaný c.Köroðlu Destaný
ALP ER TUNGA DESTANI Alp Er Tunga öldü mi? Isýz acun kaldý mu? Ödlek öçin aldý mu? Emdi yürek yýrtýlur.