Baþta ölüm olmak üzere, yaþanýlan acý olaylar sonrasýnda (hastalýk, hasretlik, esaret, deprem, sel, yangýn,kaza vb. felaketler) le ilgili duygu ve düþünceleri dile getiren ürünlerdir. Aðýtlar, insanlarýn bir arada yaþamaya baþladýðý ilk dönemlerden Ýtibaren var olan sözlü ürünlerdir ve insanlýðýn ortak özelliklerindendir. Aðýtlarhalk þiiri türünde olup kafiye ve mýsra düzeni koþma ve destanlara benzer. Düzenli ve düzensiz söz ve ezgilerle ifade edilir. Aðýt’a Ýslamiyet öncesi Türk Edebiyatýnda “sagu”, Divan Edebiyatýnda “mersiye” denilmektedir. Türk kültüründe oldukça köklü bir maziye sahip olan aðýt ve aðýt söyleme veya aðýtçýlýk geleneði, çeþitli Türk boylarý tarafýndan günümüze kadar yaþatýlan ortak en eski geleneklerden birisidir. Orhun Âbideleri’nde "Sýgýt" ve "Sýgýtçý" olarak gördüðümüz aðýt ve aðýt söyleme geleneði, Türk boylarýndaki dil ve gelenek farklýlaþmasý ile geniþ bir coðrafyaya daðýlma sebebiyle çeþitli kelimelerle adlandýrýlmýþtýr. Bazý Türk boylarýnda, bugün, aðýt ve aðýt söyleme geleneðiyle ilgili þu kelimelere rastlamaktayýz. Doðu Türkistan’ da yaþayan Uygurlar aðýt türü þiirlere "Mersiye koþuklarý", Kuzey Kafkasya’ da yaþayan Kýpçak lehçesiyle konuþan Karaçay - Malkar Türkleri; "Küv", Kerkük Türkleri; "Sazlamað", Kýrým Tatarlarý; "Taqmaq" adýný vermektedirler. Aðýt : Almanca’da karþýlýðý "totenlage", Fransýzca’da "élégie", Rusça’da "plaç, priçitaniya", Ýngilizce’de "lament" olarak adlandýrýlýr. ÖRNEKLEMELER: Kurtuluþ Savaþý’nda þehit olan Bayat’tan Ali Osman’a Kardeþi Þerife Aydýn’ýn yaktý.
“Þafak söktü tan yerleri atýyor, Tren gelmiþ acý acý ötüyor, Kardeþim þehit olmuþ yerde yatýyor, Ak elleri kýzýl kana batýyor
Çananakkale’de þehit düþen bir yiðide kýz kardeþi tarafýndan yazýlmýþ bir aðýt
“Aðýlýdýr Çanakkale goyaðý, Babamoðlu dizlerimin dayaðý, Ýrengide bana benzer bayaðý, Gurbanlar olurum babamoðluna”
Bu da Yemen’e giden bir yiðidin ardýndan yakýlmýþ aðýt
“Mýzýka çalýndý düðün mü sandýn Al (beyaz) yeþil bayraðý gelin mi sandýn Yemene gideni gelir mi sandýn
Tez gel aðam tez gel dayanamirem (Dön gel aðam dön gel dayanamiram) Uyku gaflet basmýþ uyanamirem Aðam öldüðüne (ey ey ey) inanamirem”””
Bu kadar örnek yeter sanýrým.Ancak verilen örnekler yanlýþ anlaþýlmasýn.aðýt sadece savaþlarla illi deðildir.Toplumdaki her türlü olay AÐIT olarak ta yazýlabilmektedir.Hatta 1980’li yýllarda kaybolan halk “destan”larýný da bu katagoride aðýt içerisinde deðerlendirmek lazým.
Birkaç kiþiyi öldüren birine,elim bir trafik kazasýna, depramlare,doðal afetlere yazýlan aðýtlar “DESTANCI”lar tarafýndan tekstir makinesin de çoðaltýlýr,Otobüs garajlarý Pazar yerleri,meydan ve çarþýlarda ellerinde hem okur hem satarlardý.Bazýlarý megofon bile kullanýrdý.Benim yakýnen tanýdýðým birkaç radyo programý yaptýðým SON DESTANCI var.
Ýþte Lüzumsuz’dan bir aðýt.
FÝLÝSTÝN
Bombalar yaðýyor gece saat üç Filistin aðlýyor Filistin yanan Bu yapýlanlarý anlamak çok güç Uyan ey insanlýk uyuma uyan
Binalar yýkýlmýþ her yer toz duman Peþ peþe bombalar vermiyor aman Ey Yahudi sende yok mu din iman Yok ki Filistin’in sesini duyan
Bir çocuk aðlýyor anne diyerek Kol bacak her yerde dayanmaz yürek Kucaklýyor biri yerden alarak Ýnsanlýk suçu bu gör ayan beyan
Amerika göz yumuyor zalime Ýnsan olan razý olmaz zulüme Bin bir küfür geliyorken dilime Ýnsan deðil bunlar zehirli yýlan
Çocuk kadýn demez kana doymuyor Kendinden baþkasýn insan saymýyor Dünya ayaklansa boyun eðmiyor Bildiði tek þey var talan ve yalan
Ne ilaç veriyor ne bir yudum su Dünya konuþmuyor yok ki korkusu Filistin’den çýkan duyun bu sesi Bu yapýlanlardan yok ki ders alan
Lüzumsuz, Mevlâ’da görüyor elbet Bu durum böyle sürmez el-ebet Ýnsan olanlarda olur merhamet Allah’týr elbette her þeyi bilen
Sadýk Daðdeviren (Aþýk Lüzumsuz)
Sosyal Medyada Paylaşın:
ASIKLUZUMSUZ Åžiirleri
(c) Bu şiirin her türlü telif hakkı şairin kendisine ve/veya temsilcilerine aittir.