AÞIK EDEBÝYATI
DESTAN: Aþýk Edebiyatý içinde gezintiye devam ediyoruz.Bu günkü konumuz ise bize yani Türk’lere çok yakýþan Destanlar. Genellikle hece ölçüsünün on birli kalýbýyla yazýlýr. Uyak düzeni koþma gibidir.
baba – ccca – ddda
Destan : milletlerin hayatýnda büyük yankýlar uyandýrmýþ (savaþ, göç, istilâ gibi) tarihî olaylarýn (yangýn, salgýn hastalýk, sel, deprem gibi) toplumsal ve doðal olaylarýn çaðdan çaða aktarýlmýþ, aktarýlýrken de hayal unsurlarýyla oluþmuþ, süslenmiþ, deðiþtirilmiþ manzum söylenceleridir.
Destanlar, Araplar’da "esatir", Batý’da “myth" olarak adlandýrýlýr. Destanlar ikiye ayrýlýr; Yapay ve Doðal Destanlar. Yapay Destanlar: Yazarý belli olan,daha yakýn zamanda yazýlan ve olaðanüstü durumlara az yer veren bir destan türü iken, Doðal Destanlar: anonim (yazarý belli olmayan), ilkel dönemde yaþanmýþ olaylarý konu alan ve sözlü destan türüdür. Destanlar Ýslamiyet’in kabulünden önceki Türk Edebiyatýna aittir.
Destanlar üç safhadan oluþur:
1. Halkýn benliðinde iz býrakan olaylar ve bunda rol oynayan kahramanlar,
2. Olayýn aðýzdan aðýza aktarýlmasý,
3. Yazýya daha sonradan geçirilmesidir.
Milletlerin toplumu derinden etkileyen, tarihi önem arz eden önemli olaylarýný (doðal afetler, savaþlar, göç, yangýn vb.) konu edinirler. Çoðu kez manzum olurlar. Tarih, etnografya, folklor gibi bilimler destanlardaki bilgilerden yararlanýr.
Destan Özellikleri:
1. Nazým þekli bakýmýndan koþmaya benzer.
2. Nazým birimi dörtlüktür. Dörtlük sayýsý sýnýrlý deðildir.
3. Hece ölçüsünün 11’li kalýbý kullanýlýr.
4. Son dörtlükte þairin mahlasý geçer.
5. Destanda konu olarak toplumu ilgilendiren, heyecana getiren savaþ, kahramanlýk, isyan, yangýn gibi konular, ayrýca; dalkavukluk, gülünç olaylar, parasýzlýk vb. iþlenir.
6. Bu türe en güzel örneklerden biri; Kayýkçý Kul Mustafa’nýn Genç Osman Destaný’dýr.
Not 1: Halk Edebiyatýndaki en uzun nazým þeklidir. Bazý destanlarda dörtlük sayýsýnýn yüzü geçtiði görülür.
Not 2: Koþmadan farký; uzun oluþudur.
Not 3: Âþýk Edebiyatý nazým þekillerinden olan destan, milletlerin tarihine ait kahramanlýklarý konu edinen halkýn ortak malý olan destanlarla karýþtýrýlmamalýdýr.
Ýlk Türk Destanlarý
1.Altay - Yakut
Yaradýlýþ Destaný
2.Sakalar Dönemi
a.Alp Er Tunga Destaný
b.þu Destaný
3.Hun Dönemi
Oðuz Kaðan Destaný
4.Köktürk Dönemi
a.Bozkurt Destaný
b.Ergenekon Destaný
5.Uygur Dönemi
a. Türeyiþ Destaný
b. Göç Destaný
Ýslamiyetin Kabulunden Sonraki Türk Destanlarý :
1.Karahanlý Dönemi
Satuk Buðra Han Destaný
2.Kazak-Kýrgýz Kültür Dâiresi
Manas
3.Türk-Moðol Kültür Dâiresi
Cengiz-name
4.Tatar-Kýrým
Timur ve Edige Destanlarý
5.Selçuklu-Beylikler ve Osmanlý Dönemleri
a. Seyid Battal Gazi Destaný
b. Daniþmend Gazi Destaný
c.Köroðlu Destaný
ÇANAKKALE
Övün ey Çanakkale, cihan durdukça övün!
Ömründe göstermedin o düþmana bir tek gün.
Sen ki büyük milletin, savaþ gördüðü o gün,
Düþmanlarýn Ülkeme, sen üþüþtüðü yersin!
Sen savaþa girince mýzrakla, okla, yayla.
Karþýna çýktý düþman çelikten bir alayla.
Sen topun donanmayla, tüfeðin bataryayla,
Neferin ordularla boy ölçüþtüðü yersin!
Nice tüysüz yiðitler yýlmadý cenk devinden,
Koþtu senin koynundan çýkar çýkmaz evinden.
Sen onlarýn açtýðý bayraðýn alevinden,
Kaç bayraðýn tutuþup yere düþtüðü yersin!
Topraðýndan fazladýr sende yatan adamlar,
Irmaðýn kanla çaðlar, yaðmurun kanla damlar.
O cenkten armaðandýr sana kýzýl akþamlar,
Sen silahýn inançla, son döðüþtüðü yersin!
Bir destana benziyor senin bugünkü halin.
Okurken duyuyorum sesini ihtilalin.
Övün ey Çanakkale, sen Mustafa Kemal’in,
Yüz milletle yüz yüze, ilk görüþtüðü yersin!
Faruk Nafiz Çamlýbel
(1898 - 1973 )
Bu da Aþýk Lüzumsuz’un 15 Temmuz Destaný
ON BEÞ TEMMUZ DESTANI
Ýyi bak ey Avrupa, þu gençteki imana
Çelik paletli tanka,”dur” diyordu arkadaþ
“Bizi yok sayamazsýn” iþte sözdeki mana
Bilmiyorsan tarihe, “sor” diyordu arkadaþ
On beþ Temmuz gecesi, azdý yine it soyu
Ýnançlarý sömüren, baþta gördük Fetoyu
Kökeni Türk deðilse, ne bilir düðün toyu
Haydi üstüme tanký,“sür”diyordu arkadaþ
O gece gördü herkes, çelik yürekli eri
Elinde bayraðýyla, cenge çýkmýþ neferi
Akýncý’dan kalkarak, bombaladý her yeri
Gasp ettiðin uçakla,”vur” diyordu arkadaþ
Genç, yaþlý, çoluk, çocuk, hepsinin ayný dili
“Bu can kurban” demiþler, asiliyle, vekili
Ülke tek yumruk olmuþ, hem de seksen bir ili
Meydanlar insan seli, “gör” diyordu arkadaþ
Þerefli Türk ordusu, iþinin baþýndayken
Hele böyle bir günde, Ülkem tehlikedeyken
Sokaktaki her yiðit, þehitliðe adayken
Karþýdan bakmak bize,”ar” diyordu arkadaþ
Talimatýný vermiþ, Pensilvanya’da ki kaçak
Bilmiyor ki bu hain, baþýna iþ açacak
Yýldýramaz bizleri, ne top, ne tank, ne uçak
Göðsünü siper eden,”var” diyordu arkadaþ
Lüzumsuz’um bu Millet, asildir ve özeldir
Kutsalýdýr vataný, yüzü, kalbi, güzeldir
Asýrlardýr Dünya’da, özgür esen bir yeldir
Bu gerçeði görmeyen, “kör” diyordu arkadaþ
Sadýk DAÐDEVÝREN
Aþýk LÜZUMSUZ
Kana susamýþ hain ipi kopartmýþ itler
Hepsi hacý hocaydý katil olmuþ müritler
Ýhanet çemberinin ortasýnda yiðitler
Vatan için sinemi yar diyordu arkadaþ.... Gümüþ hilal
Sosyal Medyada Paylaşın:
(c) Bu şiirin her türlü telif hakkı şairin kendisine ve/veya temsilcilerine aittir.