İbni Şatır

Türk-Ýslam âlimleri serisi – 99







Türk-Ýslam âlimleri serisi – 99

ÝBN-Ý ÞATIR
D. 1304 – Ö. 1375

Þam’da yetiþen büyük astronomi Ýslam âlimi
Ali bin Ýbrahim bin Muhammed el-Ensari,
Tam adý olup künyesi Ebü’l Abbas’mýþ,
Ýbn-i Þatýr denmiþ lakabý Alâeddin’di.

O altý yaþýnda iken babasý ölmüþ,
Dedesi tarafýndan amcasýna verilmiþ,
Amcasý yanýnda zanaatçý yetiþir,
Fildiþinden ve odundan kakmacýlýk yapmýþ.

Bu sanat sayesinde zengin oldu denir,
Ýþten dolayý “Muta’ým” lakabý verilir,
Ebü’l Hüseyin Bin Hasan Þatýr’dan ders almýþ,
Astronomi ve geometriyle ilgilenir.

Kahire ve Ýskenderiye’ye gitti denir,
Devrin ünlü âlimlerinden ilim öðrenir,
Orda yüksek matematik tahsili yapmýþ,
Geometri ve hesapta üstad denilir.

Öðrenimi tamamlayýp Halep’e dönmüþ,
O astronomide en büyük âlim denmiþ,
Emevi Camii’nde muvakkit olmuþtur,
Ölene kadar bu cami’de çalýþmýþ.

Rasat ve hesap aletleri icat eder,
Yapýlýþ ve kullanýþ için kitap neþreder,
Usturlap aletini Ýbn-i Þatýr geliþtirmiþ,
Batlemyus’un hatalarýný tespit eder.

“Rub-ý Dairesi” atlý aleti yapmýþ,
Eliptiðin eðilimini net hesap etmiþ,
Daire sisteminde Vektör’ü kabul eder,
Güneþ merkezli sistemin kurucusu denmiþ.

Yýldýzlarýn durumu ile çok ilgilenir,
Neticeleri cetveller haline getirir,
Yýldýzlar arasý merkezler tespit etmiþ,
Karanlýk yýldýzlarý bile hesap etmiþtir.

Batý Ýbn-i Þatýr’dan pek çok faydalanmýþ,
Kopernik merküri modelini kullanmýþ,
Vektör modelini de kabul ediverir,
Kýsaca Kopernik Þatýr’ý taklit etmiþ.

Güneþ teorisi böylece çalýnmýþtýr,
Kopernik büyük üstat diye anýlmýþtýr,
Gelileo’da baþka yönlerden yararlanmýþ,
Þatýr’ýn ýþýðýnda teleskopu yapmýþtýr.

Günümüzde on altý eseri var denir,
Astronomi gözlemlerini içermektedir,
Batýlý âlimler çalmýþlar her bilgiyi,
Onlarýn yaptýðýna çaðdaþlýk denmiþtir.

Tam teknoloji yokken onlar baþarmýþtýr,
Teknolojik geliþmeye katký yapmýþtýr,
Ýlimde Türk – Ýslam âlimleri en büyüktür,
Batý istediði kadar övünsün dursun.

Muvakkit: Namaz vakitlerini düzenleyen baþ müezzin!
Rub’ý Dairesi: Hesaplama aleti.
Vektör Modeli: Merkezleri birbirinden farklý daireler üzerinde bir ucu gözetleyende diðer ucu gök cisminde olan hareketli bir model türü.

Þair, Araþtýrmacý, Yazar: Abdullah Yaþar Erdoðan

Ýbn-i Þatýr der ki: "Gezegenler, gök cisimleri ve yýldýzlar, Batlemyüs’ün tasarladýðý düzende seyretmiyor. Ma¬demki, bütün gök cisimleri, gezegenler doðudan batýya doðru dönmektedir, güneþ de bunlardan bi¬ri olduðuna göre, doðuþ ve batýþ vakitleri niçin deðiþiyor? Bundan da öteye, bu sistemde görünüp, kaybolan yýldýzlar da var... Ýþte netice itiba¬riyle dünya ve gezegenler, güneþ etrafýnda mun¬tazam olarak dönmektedir. Ay da dünya etrafýnda dönmektedir. "

Sosyal Medyada Paylaşın: