El Dinaveri

Türk-Ýslam âlimleri serisi – 25

EL-DÝNAVERÝ
D. 828 – Ö. 896

Ebu Hanife Ahmed bin Davud ibni Venend,
El-Dinaveri’dir doðduðu yere nispeten,
Ýran’ýn Dinaver bölgesinde doðmuþtur,
Fars veya Kürt kökenli bir bilim insaný!

Ýsfahan’da astronomi ve matematik,
Kufe ve Basra’da filoloji, mekanik,
Ýl ili ilim için dolaþtý deniliyor,
En çok ilgilenip sevdiði dal botanik.

“Kitab el-Nebat” ile duyuldu denilmiþ,
Bu eserle botaniðin babasý bilinmiþ,
Yýllarca konusunda örnek kitap denir,
Ýslam’da botaniði tarifi denilmiþ.

Tabii ilimlerde adýný duyurmuþ,
Týp, tarih ve metalürjiyi biliyormuþ
Ýslam üzerine çalýþmalarý vardýr,
Kur’an-ý Kerim’i de tefsir ediyormuþ.

Arap dilinde Cahiz’le ayný ayardadýr,
Dinaveri, dindar ve sofi bir adamdýr,
Ýskender ve Sasaniler’i incelemiþ,
“El-Ahbar-ül-Tival” ünlü tarih kitabýdýr.

“Kitab’ul-Kýble Ve’z-Zeval” astronomi için,
“Kitab’ül-Kusuf” ay ve güneþ tutulmasý için,
“Kitab’ul-Enva” meteoroloji demiþ,
“Kitab’ül-Büldan” kendi biyografisi için.

Çok konuda eserler verdiði bilinir,
Günümüze de on beþ tanesi gelmiþtir,
Matematik ve doða ilimlerinde dokuz,
Sosyal ve beþeri ilimde altý denilir.

“Kitab’ul-Bah” adlý eser týp için denmiþ,
Kur’an-ý derinlemesine incelemiþ,
“Kitab’ul-Nebat” botanik ansiklopedisidir,
Mekke, Medine ve Ummaný ziyaret etmiþtir.

“Bitkilerle Konuþurdu” diye söylenir,
Her bitki Dinaveri’yi ilgilendirmiþtir,
“Tecnis’ün-Nebat” bitki tasnifi içinmiþ,
Ýyi ve kötü huylu otlarý belirtmiþtir.

Ýlmin temelinde Ýslam âlimi vardýr,
Âlimler ki; ýrký yönden deðil ilmi vardýr,
Eserlerine ulaþmak bir nimet sayýlmýþ,
Dünya Ýslam âlemi sayesinde vardýr.

Þair, Araþtýrmacý, Yazar: Abdullah Yaþar Erdoðan

NOT: Dinaverî’ ye göre "merh" ve "afâr" aðaçlarý bedeviler tarafýndan bilhassa raðbet görmüþtür, çünkü bunlar sayesinde ateþ yakmak için madene ihtiyaç kalmazdý. Bir merh dalý ile afâr dalý alýnmakta ve aralarýna birkaç kum tanesi ile bir nevi pamuk atýlarak birbirine sürtülmektedir. Derhal bir kývýlcým çýkmakta ve pamuk yanmaktadýr. Bunun için birbirine yakýn olan merh ve afâr aðaçlarýnýn dallan kuvvetli bir rüzgâr sýrasýnda birbirine sürtünürse ve kývýlcýmý kuru bir yaprak üzerine düþerse yaprak ateþ alýr ve büyük orman yangýnlarýna sebebiyet verebileceðinden söz edilir. Kaynak; Zoolog Arif Yýlmaz.

Dinaveri’den elli sene sonra, büyük astronomi âlimi Abdurrahmân Es-Sûfî der ki: "946 senesinde Dinaver’ de Dinaverî’ nin evi ve hatta bunun vaktiyle rasathane vazifesini gören çatý kýsmý dahi mevcut idi."
Alman bilim adamý Bruno Silberberg, Dinaver’in “Kitab el-Nebat” (Bitkiler Kitabý) adlý eseri hakkýnda þöyle der:
"Ýlmi çalýþmalarýn 1000 sene sonrasýnda Greklerin botaniði Theophrastus (M.Ö. 372-287) ve Pedanius Dioskorides (M.Ö. 1 yüzyýl)’in eserlerinde özetlenmiþtir; oysa Dinaverî’nin kitabý, Müslüman ilminin sadece ikinci asrýnda, Greklerin seviyesine çýkmakla kalmaz, fakat onlarý çok daha geride býrakýr. Dinaverî’nin kendi eserini tasnif ettiði devirde Dioskorides’in kitabýnýn henüz Arapçaya tercüme edilmemiþ olduðunu da burada iþaret etmek lâzýmdýr. Þu halde bu eser Müslümanlarýn orijinal bir çalýþmasýdýr…”

Sosyal Medyada Paylaşın: