Fergani

Türk-Ýslam âlimleri serisi – 19

FERGANÝ
D. ? – Ö. 861

Ahmed bin Muhammed bin Kesir El- Fergani,
Günümüzde kýsaca bilinir Fergani,
Batýda “Alfraganus” diye tanýnmýþtýr,
Ýran’da doðmuþ Müslüman – Türk âlimi.

Ferganalý meþhur Türk ailesindendir,
Doðum tarihi kesin bilinmemektedir,
Ay’daki “Alfraganus” kraterinin ismi,
Garptaki adýna ithafen verilmiþtir.

Ýlim tahsilini Fergana’da yapmýþ,
Baðdat’a giderek deðerli eser yazmýþ,
Astronomi – matematik ilgi alaný,
Abbasi halifelerinden ilgi görmüþ.

Halife el-Mütevekkil görevler verir,
Nil kýyýsýna ölçüm iþine gönderir,
Mýsýr Radva adasýnda “Nilometrinin”
Ýnþasýnýn da yönetimini üstlenir.

“Ekliplik meyli” ilk defa tespit edendir,
Batlamyus teorisini kabul etmemiþtir,
Astronomi, Kur’an prensiplerine uygundur,
Gezegenlerin elips halini belirtmiþtir.

Batýda onun ölçümleri kabul görmüþ,
Ay ve Güneþ yarýçapýný da ölçmüþ,
Güneþinde döndüðünü tespit edendir,
Gezegenlerin hacm ve aðýrlýðýný ölçmüþ.

Usturlap yapýmý üzerine eser verir,
Yýldýzlarýn yüksekliðini de ölçmüþtür,
“Mikyas ül-Cedid” le Nil’in hýzýný ölçmüþ,
Enlemler arasý mesafeyi hesaplamýþtýr.

“Sekiz yüz kýr iki yýlda bir güneþ tutulur” der,
Bu konuyu da delillerle ispat eder,
“El-Kamifi fi El-Usturlab” var eseri
Astronomi için büyük önem arz eder.

Mikyas ül-Cedid: Fergani’nin Nil Nehrinin hýzýný ve seviyesini ölçmek için icat ettiði aletin adý.
El-Kamifi fi El-Usturlab: Usturlab yapýmýna iliþkindir. Fi Sanat el-Usturlab adýyla da tanýnýr.

ANEKTOT: Batlamyus ve izindekilerin savunduðu tez: “Gök cisimleri bazý akýl dýþý ruhi cisimler” derler.

Þair, Araþtýrmacý, Yazar: Abdullah Yaþar Erdoðan

Sosyal Medyada Paylaşın: