Bayazıd-ı Bistami

Türk-Ýslam âlimleri serisi – 13



Bâyezid-i BÝSTÂMÝ
(D. 161 / 777 – Ö. 234 / 848)
Ýlk büyük mutasavvýflardandýr

Horasan’ýn Bistam kasabasýnda doðmuþ,
Dedesi Mecusi iken Müslüman olmuþ,
Babasý Ýsa, imanlý tanýnýyormuþ,
Ýki kýz, üç erkek kardeþtir Bistâmi.

Ebû Yezid Tayfur bin Ýsâ bin Surûþân
Pir-i Bistam ve Bâyezid diye anýlan,
Kardeþ; Âdem den dolayý böyle yazýlan,
Doðduðu yere nispeten denir Bistâmi.

Yüzden fazla âlimden ilmi dersler almýþ,
Kimi Hambeli, kimi Þia diye anmýþ,
On iki imama da talebe sayýlmýþ,
Hanefi iken, Þia sayýlan Bistâmi.

Tasavvufta piri Ebû Ali es-Sindi’dir,
Ondan Tevhid ve fena ilmini öðrenmiþtir,
Ümmi olan þeyhine Þer’i ilmi öðretir,
“Hakk’tan bilgiyi vasýtasýz aldým” diyendir.

Tasavvufun doðuþ yýllarýnda yaþadý,
Tasavvufta çok menkýbeyle anýldý,
Ayný yolda üstün mevkii de sayýldý,
Ailece tasavvuf içindedir Bistâmi.

O, benliðin yok olup, Hakk’ta erimesi,
Ýman odur ki; aþkla kendinden geçmesi,
Hakk’a ermek için de nefsi terk etmesi,
“Allah ile söyleþtim” diyendir Bistâmi.

Aç karýn, çýplak beden ile dolaþmýþtý,
Nefsini benliðinden sýyýrýp atmýþtý,
Her þeyin bir de bir olduðunu anladý,
Nefsini ayakaltýna alan Bistâmi.

“Heme Üst” (her þey O’dur) sözünü kullanmýþ,
Hakk’a giden yol uzun, uzun diye anmýþ,
O yola sevdalý olanlar dayanýrmýþ,
Hal makamlarýndan vazgeçmiþtir Bistâmi.

O, vâhidiyyet mertebesinde uçmuþtur,
Vücudu ahadiyyetle nefes bulmuþtur,
Keyfiyet semasýnda da kanat vurmuþtur,
Ahadiyyet aðacýný gören Bistâmi.

“Allah’tan gayri her þey aldatmaca” demiþ,
O, yoktan, yokta, yok olma haline ermiþ,
Sekr (kendinden geçme) haline önem vermiþ,
Fena hali de sekr hali sayan Bistâmi.

“Cübbemin içinde de Allah var” söylerler,
“Çadýrýmý arþýn hizasýna kurdum” der,
Kelamcýlarca benimsenmez þathiyeler,
Mutasavvýflar ise benimser Bistâmi.

“Miracým var” dediði için kovulmuþtu,
O, Bistam þehrinden yýllarca uzak oldu,
Halife de ölünce cezasý son buldu,
Hac yapan Sûfilerden biridir Bistâmi.

Namazý, orucu küçümsemiþ denilir,
Sekr halinde de garip hallere girmiþtir,
Bâyezid-i Bistâmi bir aþk Sûfisidir,
Keramet hallerini gizleyendir Bistâmi.

Aslolan Þeriat hükümleri demiþti,
Þeriattan bihabere veli denmezdi,
Bir gün olsun yollara tükürmezdi,
Tükürenden de uzak dururdu Bistâmi.

Daima edeple diz üstüne oturur,
“Allah’ým beni cehenneme at” der durur,
“Kimse girmesin cehennemi benle doldur”
Hayvanlara da þefkat gösteren Bistâmi.

Hemedan’dan hardal tohumu getirmiþti,
Ýçinde karýncayý görünce dertlendi,
Hemedan’a gidip karýncayý býraktý,
Samimi hali ile sevilen Bistâmi.

Çevresindekilerde tesirler býrakmýþ,
Etrafýna toplanýlmasýný saðlamýþ,
Bu yolda olan “Tayfûri” adýný almýþ,
Tayfûriyye’nin kurucusudur Bistâmi.

Tayûriyye ki; Tarikat deðil ekoldür,
Tasavvuf yolunda Bistâmi’nin yoludur,
Pek çok mutasavvýfta bu yolda olmuþtur,
Þattâriyye’nin piri sayýlýr Bistâmi.

Hallac, Þibli, Harakâni, O’nun yolunda,
Senâi, Attar, Cami, Arabî orada,
Denilir ki; Fârýz, Mevlâna da o yolda,
Aþkýyye Tarikatý’nýn piri Bistâmi.

Tayfûriyye; Þer’i hükme meydan okurmuþ,
Sekr’e karþý Sahv’ý savunanlar bulunmuþ,
Cüneydiyye Tarik, bunun için kurulmuþ,
Tarikatlerde kol baþý sayýlýr Bistâmi.

Hicri iki yüz otuz dörtte vefat etmiþ,
Türbesi de Bistam da þehrin içindeymiþ,
Kabri, süs ve ihtiþamdan uzak, sadeymiþ,
Üzerine türbe istemeyen Bistâmi.

Ýslâm özü için atýlan her adýma,
Allah’ýn aþkýyla damarda akan kana,
Ýman için geceyi gündüze katana,
Selam olsun gönül dostlarýna yiðidim.

Ahadiyyet aðacý: Sýnýrsýz meyve verdiðine inanlýna hayali bir aðaç
Þathiyeler: Sözler, deyiþler
Cüneydiyye: Cüneyd-i Baðdadi’nin takip ettiði yol adýdýr.
Sekr: Ýbadet anýnda kendinden geçme, þuurunu kaybetme. Cezbe hali.
Sahv; Þer’i hükümleri üstün tutmak

NOT: Bistâm; Büyük olduðu söylenen bir veliyi ziyarete gider. Onun kýbleye karþý sümkürürken görür. Hemen ondan bilgi almadan uzaklaþýp geri döner. O ve o tür davranýþta olan kiþilerden hep uzak kalmýþtýr.

Þair, Araþtýrmacý, Yazar: Abdullah Yaþar Erdoðan

Sosyal Medyada Paylaşın: