İHLAS SURESİ (AYETLEME)

Kulhuvallahu de sil ötesin düþünmeden
Ahad ile tekleyip an Rabbimin adýný
Allahussamed de bil gerisin düþünmeden
Lem yelid ile anla Rabbimizin vasfýný.


Velem yuled dir Meryem doðurmamýþtýr O’nu
Velem ye kun lehu bak kimseye benziyor mu?
Küfüven dir kimseler korumamýþtýr O’nu
Ahad tevhidin özü,akleden sezmiyor mu?

Talip KAZGI
01 Þubat 2013 Cuma
Saat :02:00
KÜTAHYA



AYETLEME NEDÝR?

Dr. Doðan KAYA

Dini-Tasavvufi Türk Þiirinde ortaya konulan ürünler muhtevalarýna göre çeþitli baþlýklar altýnda toplanabilir. Bunlar; yaratýcý olan Allah’ý, baþta Hz. Muhammet olmak üzere peygamberleri, din büyüklerini ve tasavvufi düþünceyi konu edinen þiirlerdir. Konu ile ilgili olarak bugüne kadar yapýlmýþ olan çalýþmalarda söz konusu þiirler, özelliklerine göre elliden fazla baþlýk altýnda gösterilmiþse de eksiklerinin olduðu muhakkaktýr. Ýlerleyen zaman içerisinde yapýlacak olan çalýþmalarla bu eksikliklerin giderileceðine inanýyoruz.

Biz de bu çalýþmamýzda yeni bir tür olarak gördüðümüz ve adýna “Ayetleme” dediðimiz bir þiir türünü tanýtacaðýz.

Ayetleme, Kuran’daki surelerin ayet ayet hatta kelime kelime ele alýnýp bunlarýn inanç ve düþünce ile birleþtirildiði, yorumlandýðý þiir türüdür.

Edebiyatýmýzda, ayetleme türündeki ilk þiir Nesimî’ye aittir. Elimizde Bunu XVI. yüzyýl þairlerinden Viranî ile Kalender Baba’nýn þiirleri takip etmektedir.

Ayetleme türünde on beþ þaire ait on yedi ayetleme tespit edebildim. Bu þairler; Bayburtlu Hicranî, Budala Ýsmail, Deli Boran, Edip Harabî, Hacý Sýtký Gök, Haydar, Kalender Baba, Kul Nesimî, Kul Nesimî (2), Mahzunî, Mehmet Kýzýlgöz, Nimri Dede, Rýza, Ruhsatî, Veli, Viranî (2)’dir. Sözkonusu þairlerin -Ruhsatî ve Bayburtlu Hicranî hariç- tamamýnýn Alevî-Bektaþî kimliðe sahip oluþu dikkat çekicidir. Ruhsatî her ne kadar Nakþýbendi tarikatine mensup ise de bir Bektaþî þairi gibi pek çok þiirinde ehl-i beytten, Kerbelâ hadisesinden ve Hacý Bektaþ Veli’den söz etmiþ birisidir. Bundandýr ki tavýr itibariyle diðerlerinden pek farklý durum sergilememiþtir. Niçin salt bu þairlerin ayetleme söyledikleri iki sebebe baðlanabilir: Bu kimliðe sahip þairlerin medrese erbabýnýn etkisinde ve baskýnda olmamalarýnýn yani Sünnî inanca sahip þairlere göre kendilerini rahat hissetmelerinin rolünü göz ardý etmemek gerekir. Diðer sebep olarak da bu þairlerin kendilerini Ýslâm inancýnýn içinde olmalarýný ima etmeleri düþünce ve gayretini gösterebiliriz.

Acaba þairleri bu þekilde þiir söylemeye yönelten sebep nedir? Bize göre bunun sebebi; inanç ve düþüncenin temayülünden baþka bir þey olamaz. Þairler daha çok bildiði ve önemsediði sureleri, düþünce ve inançlarý çerçevesinde kendince yorumlayýp veya birtakým yaklaþýmlar sergileyerek, bir bakýma, topluma bu doðrultuda mesaj vermeye çalýþmýþlardýr.

Konu olarak, Kuran’daki 114 surenin içinde daha ziyade Fatiha, Kevser ve Ýhlâs Sureleri ele alýnmýþtýr. Özellikle bu surelerin þiire konu ediliþinin sebebi de söz konusu surelerin özellik göstermelerinden kaynaklanmaktadýr.

* Yayýmlandýðý yer: Folklor/Edebiyat, 2007/1, S. 49, Ankara, 2007, s. 211-218
Sosyal Medyada Paylaşın: