ONUNCU KURŞUN

Þehit Þair A. Süleyman Çolpanýn ölümsüz anýsýna

Sene otuz sekiz, mevsim Sonbahar,
Ekimin dördüydü, günlerden Salý;
Leyli zulmetini boðmadan nehar,
Cüce tekerlekli Zis-beþ azmaný,
Üç kez turlayarak Demir Meydaný,
Na-Ko-Vu-D zindaný
Önünde durdu...

Gelen Sýtalinin gözü kulaðý,
Lavrenti Beriya, ifrit yardaðý,
Peþine takýlmýþ pür-silah azap,
On bir yasavulun tekmili kasap...

Ýn cin top atarken Çarsu Pazarda,
Çirçik kanallarý hüzne bulandý;
Taþkent aðlamaklý Hûmasý darda,
Müstakbel þafaðýn berçesi tandý...

Açýldý sýr kapý çað canisine,
Tamu temennada zebanisine;
En baþta dönemin azgýn mankurdu,
Yazýpov, el pençe, þiþmiþ avurdu;
Yoldaþ kurmaylarýn cümlesi susta,
Cýfýt selamýna esas duruþta...

O ki, Moskovanýn ikbal ulaðý,
Sovyet sultasýnýn dili dudaðý,
Namý kör Pavloviç, cürmüne kordu,
Tuðyan tezgahýnda bela dokurdu;
Aðda býrakýr mý eþkin avýný? ..
Bizzat üfürecek ecel kavýný...

Ýlk iþi, Usmana Çolpaný sordu,
Sanýk derdest hazýr olunca cevap,
Ýnfaz avlusuna geçti derekap...

Hayret! .. Önündeydi Özbek Bozkurtu;
Bir sandalye isteyerek altýna
Kolpa cakasýyla tersten oturdu;
Göz göze geldiler av ile bavcý...

Ýþgil zamandý;
Daðlar dumandý;
Kemtere bayram,
Yahþi, yamandý...

Kollarý çarmýhta, boynunda lale,
Ayaklar direðe sýmsýký baðlý;
Bakýþlarý sürgün mazlum melale,
Saç sakal uzamýþ, çahre çeraðlý;
Alnýna sermiþ de gönül terini,
Yekinse kýracak zincirlerini...

O ki, Çolpandý;
Tana kalkandý;
Ortalýk Asya,
Andýna candý...

Bu haliyle bile aklý vatanda;
Fergana ne yanda? ..
Çatkal ne yanda?
Hissikablelvukû kalbine damdý:
Ana ata yurdu berbat þu anda...

Memat ayaklanmýþ,
Hayat mezarda;
Sýlanýn ahvali Ona ayandý;
Yer demir, gök bakýr,
Sel intizarda,
Bir afat baran ki, güne ziyandý;
Ot kök, dað taþ, kurt kuþ,
Yel ahûzarda;
Besbelli Tanrýdan ikaz bu saðnak;
Andican anlar mý?
Çolpaný korda...

Bir yomsuz andý;
Fecri yalandý;
Canan uykuda,
Can periþandý...

Özgeler gülerken aðlayan Oydu;
Kalebent efkarla çaðlayan Oydu;
Düþmana kulluðu özü dövmeyip
Ýsyan kalemini zaðlayan Oydu.
Rahmet mi? .. Gazap mý? .. Üste bu tufan,
Andýna isteyir þol caný kurban...

Andican! ..
Andicaaan! ..
Sayrý Andican!
Çözül baðlarýndan gayrý Andican!
Bahtýna çemkiren bu kaçýncý yas? ..
Cana can,
Kana kan,
Kýsasa kýsas,
Olmazzsaa mümkün mü,
Zilletten halas? ..

Buhara ne yandý? Semerkant ne yan? ..
Taþkente tebelleþ bir aysar tuðyan;
Uyan ehli vatan, kendine uyan! ..
Benliðine sahip çýkmazsan eðer,
Çarmýhta Çolpan,
Çarmýhta Çolpaaan! ..

O böyle dalmýþken öz alemine,
Beriya, baþladý kem söylemine;
Malûmu okudu gözlük takarak;
Adýný banladý yarým yamalak:

Eyy Amidi Sülman, lakabý Çulpan! ..
Sen ki halk düþmaný, suçun aðýrdý!
Sovyet adaleti kalemi kýrdý,
Son sözün ne? dedi, yere bakarak...

Ýþgil zamandý;
Daðlar dumandý;
Kemtere bayram,
Yahþi, yamandý...

Yalan yok,
Kýrýlan kalemdi sahi...
Bile güle dalga geçmekte sanki,
Ýsmini çarpýtýp ürüyen barak...

Bir lehavle çekip diþini sýktý,
Namýyla müsemma ýldýza baktý,
Ela gözlerinde þimþekler çaktý,
Bu da sorulur mu, bire dangalak
Dercesine süzdü can düþmanýný;
Dileði dilinde bir kor isyandý,
Pavkurdu Volkan:

Ne Amidi Sülmaaan
Ve ne de Çulpan,
Bundan böyle adým,
Azat Türkistan,
Azat, azat, azat,
Azat Türkistaaan! ..
Vasiyyetim sana eyy görklü vatan!
Kanýma þart olsun
Son arzum Turaaan,
Tek arzum Turan! ..

Mührü Süleymana sembol lakabým,
Rabbin Hamd ismine abid sanatým,
Ben adýmý gücün bela kazandým,
Beriya,
Beriyaaa seninki beleþ! ..
Av avcýdan baskýn, bu nasýl güreþ? ..!
Ýnfaz sonrasýnda yüreðimi deþ,
Gör bakalým neymiþ, gizlediðim sýr!

Kuzgunlar üþse de yurda
Ýt rehber olamaz kurda;
Aþkým,
Sevdam.
Ürek terim.
Kýzýlýndan Kýzýlelma
Ýþte burda,
Ýþte burda! ..

Bu avaz, taþýrýr sasý bardaðý,
Kabýna sýðamaz ifrit yardaðý,
Ýrkilerek düþer sýrt üstü yere,
Rezil rüsvay olur onca leþkere;
Haline hýrs yapar, sanki kudurur,
Devrik iskemleye tekme savurur;
Diz çökmüþ manganýn dalýna geçer,
Ter ter tepinerek adeta kiþner:
Susturun þunu,
Susturun þunuuuu! ..

Elleri tetikte bekler cellatlar;
Avlu deþtivaný baþ mankurt Usman,
Niþan aal! ..
Üç, iki, bir,
Soldan sýrayla
Ateeeþ! ..
Derdemez on tüfek peþpeþe patlar...

Olana bitene kayýtsýz Çolpan,
Umurunda deðil cismine týrpan;
Son koþuðu için þaþmaz beyninde
Her mermiye bir söz arkalamýþtýr;
Dokuz çiçek goncalanýr eðninde,
O da ne? ...!
Onuncu dal-taban ýskalamýþtýr...

Vuslata çelmedir hayýf meramý:
Ahh yalaboz kurþun
Ýmdi reva mý? ..
Nice saparsýn! ..
Yaðýdan merhamet marazdýr ere,
Berceste yazgýya cay mý yaparsýn? ..

Ahh onuncu þapþal
Ýmdi reva mý? ..
Uçmaða kan-atlý dokuz uraný,
Seninle ondurup derlemek vardý;
Destegül ezgili gökçek Turaný,
Tersinden okuyup birlemek vardý;
Ahh yalaboz kurþun
Ýmdi reva mý? ..
Nice saparsýn! ..

O ki, Çolpandý;
Dili volkandý;
Esir kavmine,
Nur tapþýrandý;
Adam kimin adam,
Ýgit Ozandý;
Okuyandý,
Yazandý;
Zemheride diri tavuk yolanýn
Er duruþla ezberini bozandý...

Yedi zindan görmüþ, bu sekizinci;
Zulmet kýskacýnda parlayan inci,
Kamalgan evhamýn ürktüðü zandý...

Ahh onuncu kurþun,
Ýmdi reva mý? ..
Nice saparsýn!

Böyle sitemdeyken Albuz celbine,
Tanrýdan bir muþtu damdý kalbine:
Destan öþürü say kayýp kurþunu,
Tekbirle tamamla son koþuðunu!

Allahuekber,
Allahuekber,
Allahuekber! ..

Eyy kadiri mutlak,
Eyy mizaný Hakk! ..
Ezel ebed erkli Tanrý! ..
Yücelerden yücesin,
Aðyar aymaz nicesin! ..
Esirgeyen, baðýþlayan,
Mazluma dost görklü Tanrý!
Duamý kabul et ana dilimde,
Cismimi býrakma yaðý elinde!

O böyle diyende duruldu sular;
Sustu börtü böcek, saatler sustu;
Ýnfaz avlusuna çöktü boz buhar,
Tutsak beden dokuz mermiyi kustu;
Saðaldý yaralar bir anda... Nasýl? ? ?
Ruh azat,
Ten azat,
Bitmez bu fasýl...

Çolpaaan! ..
Çolpaaan! ..

Andýna can,
Ömrü destan,
Özüne mezar,
Ölümüne Yâr
O kahraman,
Turan illerine
Sönmez çeraðdý;
Her dem yaþayacak efsanesiyle
Adýný tapþýran ýldýza aðdý...

Ayçasý güzeldi, Hûmasý güzel,
Þehitler burcunda bayraktý ecel...



YUSUF BÝLGE



Meraklýsýna notlar :

* Abdülhamid Süleyman ÇOLPAN : ( 1893-1938) Medresede okudu. Türkistan edebiyatýný yabancý etkilerden korumayý, bu edebiyatýn milli özünü ve ananevi yapýsýný geliþtirmeyi amaçlýyordu. Orenburg’da Vakit gazetesinde çalýþtý. Türkistan’ýn baðýmsýzlýða kavuþmasý için uðraþ verdi. Baþkurt Milli Hükümeti’nin sekreterliðini yaptý (1917-1918). Sovyet yöneticileri tarafýndan sekiz defa tutuklandý, 1938’de Taþkent’te kurþuna dizilerek idam edildi. Cesedi ve mezarý kayýptýr.Türkistan halkýnýn en çok sevdiði þairlerdendir. Türkiye Türkçesiyle de þiirler yazdý. Özbek dilinin geliþmesinde etkin oldu. Rus yazarlarýný, Hint þairi Rabindranath Tagore’un þiirlerini, Shakespeare’in Hamlet’ini Özbek Türkçesine çevirdi. Duru ve akýcý bir üslupla kaleme aldýðý þiirlerinde hamasi duygularýný, doða sevgisini lirik bir biçimde dile getirdi. Þiirlerini Uyganýþ (1922), Bulaklar (1924), Tan Sýrlarý (1926) kitaplarýnda topladý. Yarkýn Ay ve Halil Fereng adlý iki oyun yazdý.

* Leyli : Gece
* Nehar : Gündüz
* Zis-beþ : (ZIS-5) O yýllarda Sovyetlerde kullanýmda olan bir askeri araç markasý
* Demir Meydan : Emir Timur Meydaný’nýn o yýllardaki ismi.
* Na-Ko-Vu-D : (NKVD) Çeka ve OGPU dan sonra Beria tarafýndan geliþtirilen gizli servis birimi, daha sonra KGB adýný aldý...

* Lavrenti Pavlovich Beria : (1899 –1953) Yahudi kökenli Gürcü, Sovyet politikacý, Sovyet Güvenlik Sekreteri ve Sovyet Gizli Polisi þefi. O önemde NKVD’nin baþý. Azýlý Türk düþmaný olarak bilinir.

* Yasavul : Güvenlik görevlisi.
* Çarsu Pazar : Taikent’te bir semt adý.
* Çirçik : Taþkent’de kanallarýyla ünlü nehir.

* Hûma : Özbekistan bayraðýnýn si mgesi. Hüma kuþu Arapçasý Bulah olup bazý kaynaklarda Arapça’daki ruh anlamýna gelen Hu ve su anlamýndaki ma kelimelerinden oluþtuðu savunulmuþtur. Kaynaklarda Tengricilik inancýndaki þefkat meleði Umay ile benzerliði belirtilen ve Çepni boyunun sembolü olarak kullanýlan Hüma, bazý Türk lehçelerinde Kumay veya Umay kuþu adý ile de bilinir. Osmanlý, Türk, Fars ve Urdu edebiyatýnda sýklýkla baþvurulan motiflerden biridir. Cennete yaþamasý, çok yükseklerde uçup yedi kat göðün üzerindeki felekler ve burçlar arasýnda dolaþmasý sebebi ile Türk halk edebiyatýnda da Hüma, eriþilemeyecek yüksekliklerin bir sembolüdür. Bazý ortak özellikleri dolayýsýyla da Feniks, Garuda, Simurg-Anka ve Kaknüs gibi diðer efsanevî kuþlarla karýþtýrýlan Hüma, Divan þiirinde mitolojik kuþlar içinde özellikleri nedeniyle en çok sözü edilendir. XVI. yüzyýldan baþlayarak þiirlerdeki kullaným sýklýðý sürekli bir artýþ göstermektedir.

* Berçe : Her þey, tamamý.
* T’an : Kýnama.

* Usman Yazýpov : O dönemde Özbekistan Sovyet Cumhuriyeti Baþkaný. Osman Yusufov olarak da bilinir.

* Çatkal : Özbekistan’nýn doðusunda sýradaðlar.
* Andican : Çolpan’ýn doðduðu Özbekistan’ýn doðusundaki kadim Türk þehrl.
* Banlamak : Baðýrmak.
* Deþtivan : Kýr bekçisi.
* Koþuk : Þiir.
* Dal-tapan : Namert.
* Aysar : Deðiþken mizaçlý.
* Destegül : 1. baðlý on çiçek, 2. Semazenlerin giydiði dar gömlek.
* Kamalgan : Esaret mübtelasý.
* Zemheride diri tavuk yolmak : Sýtalin’in gaddarlýðýna atfedilen bir deyim.
* Yaðý : Düþman.
* Tapþýrmak : Göndermek, ulaþtýrmak, yetiþtirmek.
* Saðalmak : Ýyileþmek, onmak.
* Ayça : Hilal.





Sosyal Medyada Paylaşın: