Art/a Alanda Bir Çığlık Anadolu 1

...
Ve hayat suda
Tarih Sümer’de baþladý... Samuel Noah Kramer

“Adý yokken daha yerin
Göðün daha adý yokken
Ne düzenlenmiþti otlar
Ne demet edilmiþti kamýþlar
Ad verilmemiþti hiçbir þeye...” Yaratýlýþ destaný (Sümer)

**
Uygarlýklar getirilip
Uygarlýklar taþýrýlan berdevam...
Kýybele’nin gözlerindeki
Bereket taþmasý, þad yolu

**

Coðrafya ikliminde
Yazlarý görsem Anadolu
Seni bir özlerim ki
Dirimin hasat zamanýdýr
Sefa dilerim gönlümce
Lakin tam olmaya eremem
Kýþlarýn donar
Tamda buz gibidir derim
Pýr pýr ederken yüreðim...

Sonbaharýný görsem
Rengim solar
Ne kalýr utkulardan
Heycanýný da, duyamam sevincin
Lakin bilirim dirimi
Baharlarýn coþar
Heves olur da yetemem
Parelenir, sürüklenirim
Duygular karýþýk koþar.

Ekþimem kokmam
Bir gýdým yaþam için
Tuzundan tutarým senin
Basra ile Eridu’da taþar
Sodom ve Gomora da
Diyet tutarsýn tuzdan sütun
Ölçüsü kaçmýþ
Korsan arzulara
Tuzunu eksik etmeden

Sakarya’ný ayaða kaldýrsam
Fýrat’ýn, Dicle’n tasadan asi akar
Dört bir yan hayran olurda
Mucizeler yaratýr

Dilmun’a... Eden’e...Ýrem’e
Firdevs bahçelerine bakar
Rayihalar içinde Enlil
Göz kor, Ninlil’e tutuþur
Ýnanna’dan kaçsam
Ýþtar gelir üzerime
Kybele meme uzatýr
Marduk’un gözlerine takýlýrým
Dumuzi’den bolluk alsam
Sonu gelir cennetin...

Lakin, yapýyý kuran þimdiyi bulurum...

Her geliþim, dönüþüm
Toplumsal ittifaklarla
Tufan koparýr minnetin
Hafýzalar tazelenir travmadan
Tuz buz edersin aný
Meme tuttuðun ananda
Art alanda
Ansý mahfiller neþettir inanda

**
Ey okur!
Her nebzede, Anadolu’yu arama
Bir seyirin, baþka bir seyirinde
Baþlangýcýn bir ýlýman koþul
Geliþmesi de var ama...

**

Ýnsan, sürer iken demini
Toplum olanýyla, halksalýyla
Alýþmalarda iken sürprizlerin *1
Kýyas tutuþturur çeliþkilerin
Bir duruma yatkýnlaþýrken daha
Tamda gün tutarken
Bir sürpriziyle cuk oturan.

Kimi avcý grup
Kimi çoban grup
Kimi çiftçi grup
Kimi de çapulcu
Süreçle alýnmýþ yol evrilirken
Akýllar çeliþkiden çeliþkiye
Olgunlaþarak uygarlaþarak devrilirken

Tam bir gidiþ oluþla
Özü giriþmeden iliþkileri sürürken
Ortada yok topluma yürürken

Baharý koklasam
Düþ çiçeklerim patlayacak
Bir tomurcuk, bir tomurcuk daha
Yemliha, Mekselmine hele Kýtmir
Uyanacak uykusundan haçan
Ne baharlar devrilmiþ olacak
Ben kucak açan

Geþtinna’nýn yer altý gezmeleriydi
Düþümün patlayan kýsmý
Gýlgamýþ’tý yanýna yakýþaný
Anlayamadýnýz Enkindum’la kavgayý
Mitolojik takýldýnýz

Ýyiyi kötüyü bilmiþti ittifak
En yüce deðer erdemdi
Erdemliydi Ýnanna fahiþesi
Dað duvarlarýna aks eden ruh neþesi
Kutsallýktandý iniltiler
Renk renk cümbüþle tapýnaðýn çehresi
Aidileþieken ittifaký behresi
Bir türlü sevemediniz kutsal orospuyu
Bilmediðinize saymayýp cehlinizi
Bilebilseydiniz eðer, anlayabilseydiniz
Görürdünüz günceye idi Vehbi’nin kerrakesi

Sarah kýsýrdý veremezdi meyveyi
Ne yerindi ne göðün evlat aiti
Tapýnaðýndý Sargon, Horus’lar þahidi
Kutsal kadýn idi naditum, entum***
Bakireydi Ýnanna, Aksi küfür
Kutsal daðýn ruhu Ýnanna’ya üfürür

Düþümün patlamalarý geçiþiyordu
Birindeyken daha, biri seçiþiyordu
Yer yürüyor gök sürüklüyordu *2
Göðün suret nefesiydi tapýnak yerli
Bir totem soy aitti oluþaydý çaba terli

Okuyabilseydik eðer
Tevrat yorumlar gibi yorumlasaydýk
Ýþtar’lar; Dumuzi’ler nekadar biz
Bizler de ne kadar sizlerdik meðer
Olmazdýk firari soyunuþlarda
Toplumsal yola koyuluþlarda

Bir varmýþ bir yokmuþ
Bundan sekizbin sene önce
Yaþlý bir anne, yaþlý bir baba yokmuþ
Gel zaman git zaman
Daðýn ruhu ve ruhun üfürmesi varmýþ
Kimi pek çok doðuranlarý bakire
Tanrýya ait doðururmuþ
Kutsal nurdan
Bu iliþkileniþ toplumun habercisi
Kimi hâlâ toteme doðurur tabirle
Analar ana, babalar baba deðilken
Babalar kutsal, analar bakire olmuþ
Ana yerden hasýl, baba gökten Enkindum
Baba yer dahlinde anne Anu’ysa gök
Ýttifak iliþkileri cinler periler
Yavaþ yavaþ eski totem adetler
Yeni semboller üzerinden geriler
...

Gökten üç elma düþtü,
Biri baþýmýza, biri aþýmýza, biri yaþýmýza
Yinede çýkalým kerevetine
Masal benim düþ çiçeklerim
Suyum, aþým, gýda içeceklerim
Ben masalý çok severim.

.....

Dünüme tükürdünüz, igigi’ler
Yüzümüze tükürür gibi
Sizdendi, kurban edilen
Birinizindi etiyle kanýyla
Balçýk kýlýpta, þekil verilirken kile
Tiksinme iðrenme var ediyordunuz
Aittenizde olaný
Yememeyeydi tüm çile

Ýðrençlikle tükürüyordunuz
Siz olan kurbanýn üzüntüsüyle
Bir gün, üç gün, yedi gün taamsýz
Aç olmanýn zafiyet süzüntüsüyle
Yas tutuþtandý oruç
ittifaký selamet içindi huruç

Düþ çiçeklerim bir kez Eridu’da patladý
Bir gün uyanýrsýnýz ki gün dün deðil
Dýþýnýzdaki yýkýntý ve zanlamalar
Ýçteki sýkýntý ve anlamalar olur
Kendilerindendi ejderlere devlere
Verilirle tutulmalýk
Etnik çatýþmalarýndan kurtulmalýk

Ýliþkilenme ve düþünmelerle
Hâle yola giriþte darma daðýn
Kandý candý, geçiþen akraba baðýn
Verilmeliydi armaðan canýndan
Sevdiðinden harcayýp heyecanýndan
Olacaktý ahitçe aitti
Ýgigi’ler aðlarken, Anunnaki’ler þahitti.
Boþuna mý istenmiþti Ýsmail’in caný
Deðil miydi ekmek yenirken bedeni?
Boþuna mý þaraptý içilirken Ýsa’nýn kaný!

Heyhat her edimi, zýlgýtla isyan
Olmuyordu olup biten akýllarda nisyan
Ýnsandý, insaný kurban ederken
Aitti eþini düþünmesi ile bungun
Yerinize geçecekle emek ürünleri sungun
Canýnýza denk ediliþiyle ongun
Sosyal töresi soydan geliþle
Toplum yöresi can, ter emek
Eþit kýlýnmakla aittiniz demek
Ýnsan kaný dökme yerine konuþla minneti
Duyulmalýyd saygý zimmeti
Kutsal muktedirliðine kefareti.

Bir ön oluþlaydýn ey insan
Ýttifaký ata soy ile insan
Totem çeþitliliði idi aiden
Yeni ittifaklamalarla
Zemin sel tutkalaydý zaman kaiden

Bir adým atmana
Eski alýþmalarýndý tartý
Sembolik, totemik
Ayinle kýlýnýrken artý
Kesikli sürekli
Zaman geçiþiyle yürümesi
Kýrýlýr yeni baharla
Geçiþlerin uykulu ayýk sürümesi
Bayram geçiþleridir
Ýnancýn andaki ritüeli çürümesi

Razýma geldin felek
Olmuþ bir kavun gibi
Tevekten sürüldük
Hevenk olduk büründük
Kazanlar kaynadý yüründük
Birin aðladý dün sen aðlarken bugün
Yedi soy totemden her biri yedi gün
Tufanlar koptu
Akla soyun denirken eski urban
Edilirken insanlar kurban

Gök tutamadý suyunu
Göz yaþlarýndan
Tasasýndan unuttu yer
Kuraðýndan yutma huyunu
Ea, Ýþtar, Ýnanna, Enlil, Enki...
Anu’ya kaçýþýrken en gücelere
Yer sarardý gök karardý
Mekânla ziftleþen
Tanrýlardý u heyecaný korkuyu
Titreþerek çiftleþen
Sarýlýþlarýylan birbirlerine
Yok oluyordu yarattýklarý
Bin bir emkle heba oluþ
Zor geliyordu bu son yücelere
Sözleþtiler bir daha tufan etmemeyi
Yer gök ehlinden olan cücelere

Beþ yerde beþi bir, beþ þehir
Ne tufandý yaþanan, ne öncesini tehir
Devamca yaðýþ katýlýþýnca akan nehir
Bu kabil yaþanýlama birikiþiyleydi mehir

Bir çok sosyal aidiyeti deðerler
Solmuþtu güzde
Ayný ittifaký totemle soy oluþ
Hakkýna razý gelirken cima
Olmuþtu mülkiyetçilikle þimdi,
Hem de ilk dikkatinde
Ele alýþý yasaktan bir ima

Sofra yiyecek ayrýlýðý
Cinsel seçimli kayrýlýðý
ittifaký totem düzenleþimiydi
Ýlanen kardeþ olunurdu
Ýçerken karþý aitti kurbanýn kanýný
Evlendiði klanýn her bir canýný
Ýkinci yasaða konu kan içilimi ahitle zemlendi
Bað dikti, düzenleten zamaný
Kan yerine þarap içiþle demlendi
Eski, kanla kardeþleþme rit þanýný

Var oluþla varlýk
Zýtlandý, birlendi, tekillendi
Tatlý, tuzlu sularda
Kiþar ve Anþarla þekillendi

Öncel bilinirli davranýmla deðil
Mülkiyeti iliþki içinde
Oluþlasýn cani, rýzkýna kani
Feveranýyla hýrlý hýrsýzsýn yani
Sembolizmdeydin sen ki
Yasak meyveyi yerken
Ýyiye kötüye uyanýþýn belki

Gök ilahý Anu’ylan oðullarý
El alýþla evlattý Enlil, Enki
Eski yok olup düzenleþir ilkeyle yeniydi
Kurtarýþa konu tufani boðullarý

Enki toplum sal dönüþümle tekleþecek
Marduk’un babasý
Eski baðdý sosyolojileri kýrýþla
Eski aideti alýþmalarýn
Her bir þaþmasýný düzenleme, çabasý

**
Tufandan sonra Eridu
Beþ yerleþimden her biri
Ur, Uruk, Laðaþ, Nippur
Yeni isim
Ve yeni ittifaký yaþamla dipdiri

Gökten (Asur’dan) gelen tatlý sular
Dilmunda akardý, Eridu’da kasra
Yerin (aþaðýnýn) tuzlu sularýyla
Buluþtuðu yerdeydi Eridu, Basra

Tuhafsýn Enki
Fýrat’ýn sularýný gözlerin süpürürken
Tufanlar kabartacak taþmalarla
Tiamat kucak açsada bir ittifaka
Fazlaydý yerin ve göðün totemi
Karýþmalý, sarýþan kucakla
Gök ve yer yerleþimli idi, önemin
Tiamat, tuzlu su kýyýsýnda savaþýr
Çapayla, baðrýný yýrtarken sen, yerin
Sosyolojiklik takýlýr senin erken dönemin.

Toplum sal baðýntý olanaydý
Bilmeden kucak açan giriþen yürümen
Etnik ata totemi, peþte sürümen
Yetemedi, anlayamadý yerin ehli
Yaban bulurdu gök, birin birine
Totem aidiyeti
Tek gerçek bilip aitti oluþlarýna
Tutku kýlmalarýydý cehli
Ýnsan soyuna düþecekti gök, titanla *3
Karýþacaktý yerde;
Neþet ediþti Nefilim soy, hitamla.

Ýttifaklar donuklaþýrken
Enki’nin gök gözlerinde
Okunuyordu Tiamat’la, sözlerinde
Ýliþkisel deðer katýyordular yaþama
Ýtifak düzenlerini
Sembolize edebilmek
Ýnisiye oluþla Rehabiliter
Þimdiye kerameti bir aþama

Bir yüzü gökten
Bir yüzü yerden
Ýki kol sararken
iki kolla açýk Ýzimud

Yerdendi týrmýktan pençe
Gökten kanattý
Çapadan gaga
Ýki baþlý kartala
Þimdiki totem ata

Ýlk olan aidiyete felektendi buyurma
Þimdi, giriþimle gerektendi, duyurma

Koca Sümer yapýyý kurdu:
Ur’du Uruk’tu, Laðaþtý, Eridu, Nippur
Þehirler ittifakýyla toplumlar devlet durdu.
Sözleþmeyle, oldular deniz
Olup bitenle renk renk her bir beniz
Yeniye, her aitti totem katkýsý
Damla damla düþüp dalgalandýkça
Farklý faz kýrýlmasý ile kavranýyordu
Damlalar deniz gibi davranýyordu

Arandýkta durumu icaptan
Yoksa yerde karþýlýðý
Yaratýlacaktý
Toplumla toplumlar arasý
Ýnsan-insan
insan-toplum darasý ittifakla
Buyuracaktý hakim sesle
Tek kutsal Tanrý
Örece nesnel gerçek
Görece sanrý

Suda yýkanýp, ateþte piþen
Kaný akýtýlýp ya da boðazlanýp þiþen ins.

Ýç ve dýþ yamyamlýk dönemine
Oluþla eþleþir þeçenek cins
Her oluþum eþleþiðiyle anlama bürünü
Tanrý’nýndý her þeyin ilki olan, ürünü
Evlat, hayvan, bitki oluþuyla, turfanda

Ýlk oðul Ýshak (Ýsmail) ile
Ýlk ürün olma hakkýnýn kurbaný
Kabil, öldürünce Habil’i
Öldürüleceðini Rab’bine diyordu
Öldürülmemesi için Tanrýnýn
Köle aitlik iþaretini anlýna yiyordu

Ýnsan sunu ritüeliyle olurdu þanda
Toplumsal belleðini silimdi tufanda

Bu icap
Ýlk yürüme gibi, ilk büyük kýrýlma
Toplumlar geliþmesinin
Giriþme ittifakýydý Uruffan’da / Uruffak’ta

Antlaþýr olan her bir giriþmesi
Unutamayacaðýyla unutmanýn biliþmesi
Bayram olur, kötü gün olur her saplantýsý
Toplumlar arasý anlaþma ittifaklaþmasý
Emeðin ürünüyle kutsalý ve kurbaný
Totem mesleðinden inek, koyun, deve
Fasulye, buðday; konduðunda her eve

Çoban ve çitçi geçimle sunuyordu ürünü
Kendi yerine sunaðý olan yemezi türünü

Diyet karþýlýðý, saygýlanma idi totem
Toplumlarýn da anýlacak namýydý totem
Ongunlaydý, toplumun da adý
Öküz toplumu, it toplumu diye kapýnmak
Can kurtaran bitki, hayvana tapýnmak

Yeni aidiyetti ittifakýn
Bilinç silimidir eskinin unutmasý
Günlük hayatla giriþir yer tutmasý
Yeni anltla totemini öv durma!
Unutulan baðýntýdan
Halasý idi, insanlarýn hurma
Kendisi ins, karþýsý cins donunda
Domuz topluluðu, domuz görünme tonunda
Atalarýn iliþki biçiminden gelirdi
Bu anlatým ve kavranýþlar sonunda
Sunusu ileydi görünen soy sopluluðu

Farklý güç ve görünüþle insandý
Kendi yerine eþiti, kurbana konu
Bitki ve hayvandý görünüþ donu
Kurbaða prensti, ejderhaydý ili
Bileceði elbet, bunlarýn dili!

Kendilerini geleceðe
Anlatýrken bileceðe
Allamadýlar pullamadýlar sözü
Üst üste Arapsaçý etmediler özü

Hep bir iliþki ve düzenleniþin
Akabi olacaktý halkla tüzenleniþ
Kiminle evleneceði
Mirastý konu giriþmelerine
Belli olacakken soyu sopu
Eþiðine adým attýrýyordu
Sembol kýlarken bunu, Ýnanna orospu

1.Bölümün Sonu

Dünüme tükürdünüz Ýððiler: Bir anlatýmda ittifakýn insaný Ýggi’lerin caný ve kaný ile yoðrularak yaratýlmýþtý. Ýttifaký insan kendi caný kaný olan insan totemdeþini yemeyecekti. Bu yüzden söz verirken yere tükürmüþ, bu antla totem eþini yemenin iðrençliðini belirtmiþtiler.

Enki: Sami ilahý Ea’nýn Sümer asýllý olan su ve toprak ilahýdýr. Ýnsanlara sanatý bilimi öðreten, insan Ziusudra’ya seslenerek tufanda insanlarý kurtaran ittifaký yaratýcý ilahtýr. Ýlk sümer ittifaký içindeki Anu, Enlil, Ki (ninhursah) ve Enki, 4 ayrý totem kültü temsil eden çatý totemden biri gibidir. Kutsal Me’lerin (mesleklerin) koruyucusudur.

Enki ve Ninhursah giriþme baðýntýsý, baþlardaki erken dönemden taþýnan ortaklaþa yaþam (cennet) kültünü, ittifak içinde giriþtirebilmenin uzlaþmalarý olucu kaoslu süreçtirler.

Enki ve Ninmah dönemi ilk ittifakýn içine taþýnan erken dönemin cennet algýlý yaþamýyla ittifakýn etnik kültür aitli ayrýlýkçý ve çatýþmacý yaþamýný; ittifakýn kültür insanýný yaratmakla çalkantýlý ortamý reðüle eden süreçler giriþimini baþlatan süreçlinimlerdir.

Enki ve Ýnanna giriþme baðýntýsý, karþý totem gruplar evliliði ile melez doðum olan kültür insanýný konu edinen, ona meme vererek, ona süt emzirerek; ittifakýn ahti (ant içimli) uyruðu kýlmalarýn yeniden ve yeniden kurumlaþmalarý sürecidir.

Enki ve Ýnanna giriþmeli kült; tufandan sonra yani eski hafýzalarýn unutturulup, silindiði törenlerden sonra yeni düzenleþim kararlarý alýnan ant sal ittifaktan sonra, eski yönetim merkezi ve Enki þehri olan Eridu’dan, yönetimi alýp; yönetim merkezini Ýnanna þehri olan Uruk’a taþýma. Merkezi yönetimi ortaya koyan site bileþimli devletler süreçlerini düzenleme baðýntýsýdýr.


*1 Alýþmalarla sürprizlerin: Alýþmalarýn güven veren rahatlýðý sürüp giderken, bu rahatlýðýn þaþmasý. Yani deðiþen iliþkiler, bilineni, kolaylýkla yapýlan alýþmalarýn farklý olanýna zorlayan, yeni bir karar aldýrýp, yeni alýþkanlýðý dayatmasýdýr (süriprizidir.) .

*2 Yer yürüyor gök sürüklüyordu: Yaþam zorunlu iliþkileniyordu, giriþmelerle.yukarý aþaðý topluluklarý giriþerek yeni aidiyet ideolojisi geliþtiriyorlardý.

*3 Titan (Yunan’da) , Nefilim (Ýsrai’lde) : Yerin kýzlarý ile göðün (yukarý memleket Akad-Babil) erkeklerinin evlenmesi sonucu oluþan, yeni soy oluþlarýn, giriþme sonucu, döl jenarasyonlarý. Yani farklý iki atasoy totem aidiyetin, toplumsal zorunluluklarla giriþen ittifaklarýný söz konusu eden, farklý kültürlere ait, benzer anlatýmlarýdýr.

Mezopotamya’nýn doðusundaki yerleþiklerin, M.Ö 2000’e doðru o günkü totem soylarýn, çevreyi algýlama ve çevre ile iliþkilenmelerini yansýtmalarý esastý. Bu tür iliþkilenmelerin sosyal ve nesnel þartlarý; bugünlerde olmadýðýndan, bizde olay ve olgulara, bu günkü mantalite ve ahlak anlayýþlarý iliþkilenme biçimleri baðlamýndan bakmaktayýz. Bu nedenle anlayamadýðýmýz iliþkilerin bizlere mitolojik gibi gelen anlatýmlarý.

Toprak ve çamurdan yaratýlan aþaðý yerli Sümerler’le, ateþin temiz kýlýcýlýðý, vaftizi üzerine, ateþten yaratýlýþý anlatan, ateþten yaratýlan, ýþýk totem soylu, sayýlan gök yerli yukarý kültlerin; kendilerine göre aþaðý cihette olan etnik kültürlerle; kýz alýp kýz verme evlilikleri.

***Naditum, entum, Nubar’lar kutsal statülü tapýnak kadýnlarý olup, kocasýna çocuk vermeyen bakireler! Bakýnýz Hamurabi yasalarý madde 137 138 139 140... 144 145.. Kutsal dað (tapýnak) ruhundan gebe kalýr manastýr kadýnlarýydýlar.


137 -Eger bir adam, ona çocuk doguran bir sugitum’u veya ona çocuk temin eden bir naditum’u boþamaya karar verirse, o kadýna çeyizi geri verilecek ve tarlanýn, bahçenin, mal ve mülkün yarýsý ona verilecek, evlatlarini büyütecektir. Çocuklarýný büyüttükten sonra, çocuklarýna verilen maldan varýsýymis gibi, bir hisse kendisine verilip, gönlünün istediði bir kocaya varacaktýr.

144 -Eger bir adam bir naditum ile evlenirse ve o naditum kocasýna bir kadýn köle verirse ve o kölenin doðurmasýna sebep olursa bu adam bir sugitum ile evlenmege karar verirse o adama müsaade etmiyeceklerdir, sugitum’u alamýyacaktýr.

145 -Eðer bir adam bir naditum ile evlenirse ve ona çocuk temin etmezse ve sugitum ile evlenmeyi kafasýna korsa, o adam sugitum’u alacaktýr. Onu evine sokacaktýr o sugitum, naditum ile yarýsmayacaktýr. (burdan Ýbrahim’in kýsýr karýsý Sara ve köle Hacer baðýntýsýný bulabilirsiniz)

05.05.2009

Bayram Kaya



Sosyal Medyada Paylaşın: