Bir Tuhaf Nefes

1905’te Albert Einstein tarafýndan Annalen der Physik dergisinde, "Hareketli cisimlerin elektrodinamiði üzerine" isimli makalenin ikinci sayfasýnda açýklanan ve ardýndan beþinci sayfasýndaki "bir cismin atýllýðý enerji içeriði ile baðlantýlý olabilir mi?" baþlýklý makaleyle pekiþtirilmesiyle ortaya çýkmýþtýr. Teoriye göre bütün varlýklar ve varlýðýn fizikî olaylarý izafidir. Zaman, mekan, hareket, birbirlerinden baðýmsýz deðildirler. Aksine bunlarýn hepsi birbirine baðlý izafî olaylardýr. Cisim zamanla, zaman cisimle, mekan hare­ketle, hareket mekanla ve dolayýsýyla hepsi birbiriyle baðýmlýdýr. Bunlardan hiçbiri müstakil deðildir, Kendisi bu konuda þöyle demektedir:

Zaman ancak hareketle, cisim hareketle, hareket cisimle vardýr. O halde; cisim, hareket ve zamandan birinin diðerine bir önceliði yoktur. Galileo’nin Görelilik Prensibi, zamanla deðiþmeyen hareketin göreceli olduðunu; mutlak ve tam olarak tanýmlanmýþ bir hareketsiz halinin olamayacaðýný önermekteydi. Galileo’nin ortaya attýðý fikre göre; dýþ gözlemci tarafýndan hareket ettiði söylenen bir gemi üzerindeki bir kimse geminin hareketsiz olduðunu söyleyebilir.

Einstein’ýn teorisi, Galilei’nin Görelilik Prensibi ile doðrusal ve deðiþmeyen hareketinin durumu ne olursa olsun tüm gözlemcilerin ýþýðýn hýzýný her zaman ayný büyüklükte ölçeceði önermesini birleþtirir. Bu teorem sezgisel olarak algýlanamayacak, ancak deneysel olarak kanýtlanmýþ birçok ilginç sonuca varmamýzý saðlar. Özel görelilik teoremi, uzaklýðýn ve zamanýn gözlemciye baðlý olarak deðiþebileceðini ifade ederek Newton’ýn mutlak uzay zaman kavramýný anlamsýzlaþtýrýr. Uzay ve zaman gözlemciye baðlý olarak farklý algýlanabilir. Bu teorem, madde ile enerjinin ünlü E=mc² formülü ile birbirine baðlý olduðunu da gösterir (c ýþýk hýzýdýr). Özel görelilik teoremi, tüm hýzlarýn ýþýk hýzýna oranla çok küçük olduðu uygulama alanlarýnda Newton mekaniði ile ayný sonuçlarý verir.

Teoremin özel ifadesiyle anýlmasýnýn nedeni, görelilik ilkesinin yalnýzca eylemsiz gözlem çerçevesine uygulanýþ þekli olmasýndan kaynaklanýr. Einstein tüm gözlem çerçevelerine uygulanan ve yerçekimi kuvvetinin etkisinin de hesaba katýldýðý Genel Görelilik Teoremini geliþtirmiþtir. Özel Görelilik yerçekimi kuvvetini hesaba katmaz ancak ivmeli gözlemcilerin durumunu da inceler. Özel Görelilik, günlük yaþamýmýzda mutlak olarak algýladýðýmýz, zaman gibi kavramlarýn göreli olduðunu söylemesinin yaný sýra, sezgisel olarak göreceli olduðunu düþündüðümüz kavramlarýn ise mutlak olduðunu ifade eder. Birbirlerine göre hareketi nasýl olursa olsun tüm gözlemciler için ýþýðýn hýzýnýn ayný olduðunu söyler. Özel Görelilik, c katsayýsýnýn sadece belli bir doða olayýnýn -ýþýk- hýzý olmasýnýn çok ötesinde, uzay ile zamanýn birbiriyle iliþkisinin temel özelliði olduðunu ortaya çýkarmýþtýr. Özel Görelilik ayrýca hiçbir maddenin ýþýðýn hýzýna ulaþacak þekilde hýzlandýrýlamayacaðýný söyler.
Sosyal Medyada Paylaşın: