Gizemli düþlerimin pembe bakýþlý kýzý
Yýllardýr beraberdik aþýndýrdýk yollarý
Kimse almaz yerini hayalimin yýldýzý
Beni senden ayýrdý ahtapotun kollarý.
Mekanik sesler yoktu kaldýðýmýz dünyada
Hüzün damlasý gibi düþtük mü þimdi yâda.
Yabancýsý deðildik pýrlantalý bahçenin
Sallanýrdýk beraber gümüþten salýncakta
Aðlarýna düþmezdik herhangi bir lehçenin
Türkuaz meyveleri piþirirdik ocakta
Ýçimiz ýsýnýrdý þakýyan naðmesiyle
Ýliklenirdik bazen kristal düðmesiyle.
Aklýma gelir miydi bir fiþekle vurulmak
Þu anda avareyim yorgunum asudeyim
Aklýna gelir miydi viran kalbe kurulmak
Bir boþluðun içinde bilinmez neredeyim.
Ýçemem sensizliði ilk yudumda zehirler
Vazgeçmem bu sevdadan deva olmaz zahirler.
Serbest akan dereyi kalýba sokan bizdik
Ýçini doldururduk en güzel musikiyle
Bir kýsrakla göklerde süzülen ikimizdik
Gönüllere akardýk sözcüklerin tekiyle.
Leyla’nýn aþký ne ki benimkinin yanýnda
Kerem gibi yanardýk tek dizeyle anýnda.
Sisli düþler içinde bazen dalgýn yürüdük
Kimi gün kelebeðin kanadýna renk verdik
Eskimiþ masallarý elimizle kürüdük
Harflerden nota yaptýk cümleye ahenk verdik.
Isýndýk bahçelerde gülün sýcaklýðýnda
Yeþili görmedik mi denizin aklýðýnda.
Yeniden tut elimi pembe bakýþlý afet
Benden daha da fazla seveni bulamazsýn
Unuttum sanýyorsan ne olur beni affet
Anka’nýn kanadýnda birden kaybolamazsýn.
Bir kartal pençesinde periþan olma sakýn
Uzattým bak yeniden ördüðüm tacý takýn.
Afet Kýrat
ÇÖZÜMLEMESÝ
Ses tabakasý: Altý birimlik bir þiirdir. Birimlerde altýþar dize kullanýlmýþtýr. Hece ölçüsünün 7+7 duraðýyla yazýlmýþ olup ababcc, dedeff þeklinde devam eden bir uyak örgüsüyle modern bir biçimdir. Tam ve zengin uyaklar kullanýlmýþtýr. Þiirde düz ünlüler hâkim seslerdir: Kalýn “a” (125) ve ince “e”(119) ve ince “i”(109) þiire bir iç ahenk katmaktadýr. Yine yumuþak süreksiz “n(97), “l”(81) ve “r”(69) ünsüzleri de þiire bir akýcýlýk vermektedir. Aklýna/aklýma gelir miydi tekrarý ve soru dizeleri de þiirin ahengine etki eden unsurlardandýr.
Anlam tabakasý: Bu þiir þairin son yazdýðý þiirlerden biridir. Henüz tanýmýnda dahi uzlaþýlamayan þiir, pembe bakýþlý kýza benzetilerek alegori yapýlmýþtýr.
Alegori (temsili istiare): Bir düþünce veya kavramýn bir varlýk ya da nesneyle somutlaþtýrýlarak okuyucunun zihninde görünmesini saðlamaktýr. Daha açýk ifadeyle teþbihin öðelerinden sadece kendisine benzetilenin söylendiði, benzeyenin söylenmediði ama benzeyeni çaðrýþtýran birçok özelliðin verildiði bir sanattýr. Böylelikle bu özelliklerden yola çýkýlarak benzeyenin ne olduðu anlaþýlýr. Alegoride birkaç þeyin birbirini deðil her þeyin baþka bir þeyi karþýlamasý söz konusudur. O þey somutlaþtýrýlýr yerine göre kiþileþtirilir.
“Beni senden ayýrdý ahtapotun kollarý” dizesindeki ahtapot kötülüðün, yok ediciliðin, rakiplerin si mgesidir. Bu dizeyle þiir baskýcý rejimi imleyen bir yoruma da kapý aralamaktadýr.
Si mge (sembol): Birçok kavram, tutum ve halin tek bir sözcükle ifade edilebilmesidir. Si mgeler, yerini tuttuðu kavramlarý ve olgularý temsil eder. Si mge hiçbir zaman tümüyle nedensiz deðildir. Sözcükle o þey arasýnda doðal bir bað bulunur. Si mge kaynaðýný çaðrýþým öðesinden almaktadýr.
“Aðlarýna düþmezdik herhangi bir lehçenin” dizesiyle þiirin sanat amacý dýþýnda kullanýmý da yaþayan Türkçe dýþýnda dil kullanýmý da eleþtirilmektedir.
Türkuaz meyveler, her ne kadar turkuaz rengi çaðrýþtýrsa da Türkuaz i mgesiyle Türklük çaðrýþtýrýlmýþtýr. Bu sözcüksel sapma ile milli ölçümüz heceye bir gönderme yapýldýðý da düþünülebilir. Damarlarýnda Türklüðü hissedenlerin azlýðý gibi çeþitli çaðrýþýmlara da ulaþýlabilir.
Kýrat’ýn þiirlerinde masal da önemli yere sahiptir. Daha çok geçmiþ günleri anlatmakta kullansa da þiirinin vaz geçilmez rengidir.
Þiirin anlamý þairin karnýndadýr diye bir deyim vardýr. Þüphesiz þiir bazý sýrlarý saklamaktadýr. Örneðin “Aklýma gelir miydi bir fiþekle vurulmak” dizesi ya da “Yeþili görmedik mi denizin aklýðýnda” dizesi siyasi söylemin yanýnda daha pek çok sýrrý bünyesinde barýndýrmaktadýr.
Bu þiiri þairin hayatýndaki kalp krizi sonucu ameliyat olduðu bilgisiyle okumak mümkündür. Baþka bir okuma biçiminde ise siyasi yasaklar çýkýþ noktasý olabilir. Ebette farklý okumalar, farklý çözümleme yöntemleri de baþka özellikleri ve güzellikleri ortaya çýkaracaktýr.
Bu þiirde þair, þiire olan sevgisini, baský ve rakip þairlerin yýpratýcý eleþtirileri karþýsýndaki yýpranmasý sonucu þiir yazmaktan uzak kalmasýnýn hüznünü dile getirilmiþtir.
Obje tabakasý: Pembe Bakýþlý Kýza þiirinin temel objesi, pembe bakýþlý kýz anolojisiyle kiþileþtirilip somutlaþtýrýlan þiirdir. Dolayýsýyla þiirin tümüne yayýlmýþ istiare sanatý vardýr. Ýsmi açýkça zikredilmese de geleneksel halk þiiri ve serbest þiir de bu þiirin objeleri arasýndadýr. Þiirde bir masal dünyasýný anlatan pýrlanta bahçe, gümüþ salýncak gibi masalýmsý i mgeler de yer almaktadýr. Ahtapotun kollarý si mgesi de yukarýda sözü edildiði gibi kötülüðü, rakipleri sembolize etmektedir. Þiirde ayrýca Ferhat ile Þirin ve Kerem ile Aslý hikâyesine de gönderme yapýlarak bir telmih sanatý yapýlmýþtýr.
Karakter tabakasý: Bu þiir, Afet Kýrat’ýn poetikasý (þiir anlayýþý, þiir felsefesi) hakkýnda önemli ipuçlarý vermektedir. Þiiri niçin yazýyor, nasýl yazýyor gibi sorularýn cevaplarýný içermektedir. Kýrata göre þiir akýl, duygu (rüya dâhil) ve hayalin kesiþiminden ortaya çýkmaktadýr.
Kýrat, poetikasýný yazmamýþtýr ama bu þiirden þiir hakkýndaki bazý görüþlerini çýkartmak mümkündür. Ona göre þiir nazmýn içindekidir. Nazým þiir kuþunun adeta çelik kafesidir, bu çelik kafes þiirin ahenk unsurudur. Ölçülü tam ve zengin uyaklý, duraklý þiirleriyle þiire ahenk vermektedir. Farklý konularda farklý uyak biçimi ve birimlerle þiirler yazmýþtýr. Þiirin ise biraz müphem olmasýný yeðlemektedir; fakat bu müphemiyet derdini anlatamayacak komadaki bir hasta gibi de olmamalýdýr. “Monoton sesler yoktu kaldýðýmýz dünyada” dizesiyle ayný konu, ayný bakýþ açýsý birbirinin benzeri olan ayaklarla yazýlan âþýk tarzý geleneksel þiir, yavanlýðýndan dolayý eleþtirmektedir. Bir baþka eleþtirisi ise “Serbest akan dereyi kalýba sokan bizdik/ Ýçini doldururduk en güzel musikiyle” dizelerinde de görüleceði gibi döneminde kesin hâkimiyetini ilan eden serbest þiiri en azýndan ahenk noktasýnda eleþtirmesidir.
Alýn yazýsý (kader) tabakasý: “Þu anda avareyim, yorgunum, asudeyim” Her þeyin bir sonu vardýr. Ýnsanlar çok sevdikleri bile olsa bazen bile isteye bazen de istemeden onlardan uzaklaþmaktadýrlar. Sevilen, ayný zamanda özgürlüðü kýsýtlayandýr; ondan uzak olmak yine bazen asude (dingin) bir hale neden olmaktadýr.
Çözümleyen: Seddar Ýnce
Sosyal Medyada Paylaşın:
(c) Bu şiirin her türlü telif hakkı şairin kendisine ve/veya temsilcilerine aittir.En Çok Okunan Şiirleri
AFFET BABA DESEM Kİ... KARA GÖZLÜM RİCA EDERİM BAYIM YAKARIŞ SAÇLARIN, AH O SAÇLARIN! HEY BİNGÖL, YAYLA DERE! SARMAŞIK VEZN-İ AHAR MEHMET’İM