MUAMMA : Belli kurallara göre yazılan ve cevaplanan (Çözülen) konusu Allahın sıfatlarından biri yada insan olan
Manzum bilmecelerdir şeklinde tarif edilir.Bilindiği üzere konusu(Teması) nesne olanlara da LUGAZ denilmektedir .
Gerek Divan edebiyatında gerekse halk edebiyatında MUAMMA ustalarınca çok iyi kullanılmıştır.

Divan edebiyatından örnekler :

Dedemin beline sokduk bir düdük
Ana bir velinün adidur didük
Dede kelimesinin Arapçasi cedd Cim ve Dal harfleriyle yazilmaktadir. Bel, miyan yani orta olup Cim ve Dal harflerinin arasidir. Düdük kelimesinin Farsçasi ney olup Nün ve ye harfleri ile yazilmaktadir.Nün ve Ye harflerini Cim ve Dal harflerinin arasina koyup okudugumuzda Cüneyd kelimesini buluruz ki bu da Cüneyd-i Bagdâdi’nin kisaltilmis seklidir.Bu’da NABİ’den
bir örnek

Bende yok sabr u sükun bende vefâdan zerre
İki yoktan na çıkar fikr edelim bir kere

Burada cevap NABİ’ dir.Ben de yok derken adından bahsediyor şair."Nâ" ve "bî" kelimeleri arapça ve farsçada ’yok’ anlamına gelmektedir. İki yoktan “na” çıkar yani “yok” çıkar düşünelim bir defa.Burada Nabi Mahlasını
Anlatmaktadır amma, muamma’ya da güzel bir örnektir

Halk edebiyatımızdan bir örnek :

Âşığa hoş gelirmiş yâr hanesi
Kudretullah şehrinin dürdânesi
Muammaya cevap bulun bakalım
Oğlunun karnında yatar annesi

CEVAPLAR
1. Âşığa hoş gelirmiş sevdiceği
İncitme sen karıncayı çiçeği
Yaradanın yarattığı güzeldir.
Muammanın cevabıdır İPEK BÖCEĞİ.

2. Güzele yaraşır ipek entari
Güzellik ülkesinin tek prensesi
Emek çeker kendi örer ipeği
Güzelleri giydirir İPEK BÖCEĞİ

3. Âşığa açarmış maşuk haneyi
Kudretullah yaratmış dürdaneyi
Muammaya cevap buldum dinleyin
Kozasında yatar İPEK BÖCEĞİ.

4. Çin’den gelir sesi
Bursa’dan duyulur nefesi
Bunu bilmeyecek ne var
İPEK BÖCEĞİ’nin ta kendisi

5. Oğlunun karnında yatarmış annesi
İnsanın muammaya gelir gülesi
Düşünüp de buldum ben neticeyi
Cevabım şudur ki İPEK BÖCEĞİ

6. Âşığa hoş gelir yâr hanesi
Kozadır Mekke’nin dürdânesi
Muammaya cevap buldum, doğrudur inşallah
İPEK BÖCEĞİ’dir KOZA’nın annesi.
Bu da Aşık Lüzusuz!’dan

MUAMMA-BİLDİNİZ Mİ SİZ ?

Merhaba dostlarım size bu soru
Hadi cevap verin başarın zoru
Hayvanlar içinde dilsizdir biri
Hangi hayvandır bu bildiniz mi siz ?

Meyvesi tatlıdır siyahtır, ak’tır
Bunu yaratan da şüphesiz Hâk’tır
Koca ağaç amma çiçeği yoktur
Hangi ağaçtır bu bildiniz mi siz ?

Yok imiş Dünyada bir insan gamsız
Hiç gören olmamış bir çölü kumsuz
Sureler için de tek o’dur Mim’siz
Hangi suredir bu bildiniz mi siz ?

Ormanlarda yaşar sanma ki ötmez
O çok uyanıktır sanma aldatmaz
O da kuştur amma hiç yuva yapmaz
Bu kuşun adı ne bildiniz mi siz?

Cennet bahçesi’nin güzeli o da
Ne toprakta kökü nede bir suda
Dalları yerlerde kökü havada
Bu ne ağacıdır bildiniz mi siz ?

Rabbinin emriyle geldi kusursuz
Çarmıha gerdiler bir kavim arsız
Adem’den bu yana tek o babasız
Kimdir bu insan, bildiniz mi siz ?

Ben aşığım diyor Denizli ili
Lüzumsuz çok güzel söylermiş dili
Birazcık ulema, biraz da deli
Kim acep bu deli,bildiniz mi siz ?

Sadık Dağdeviren
(Aşık Lüzumsuz)

=========================
CEVAPLAR


Merhaba dostlarım size bu soru
Hadi cevap verin başarın zoru
Hayvanlar içinde dilsizdir biri
Hangi hayvandır bu bildiniz mi siz ?

Umman da deryada her suda yüzer
Ağları doldurur sofrada gezer
Bir balinası var değmesin nazar
Dilsiz olan hayvan balıktır, balık

======================
Meyvesi tatlıdır siyahtır, ak’tır
Bunu yaratan da şüphesiz Hâk’tır
Koca ağaç amma çiçeği yoktur
Hangi ağaçtır bu bildiniz mi siz ?

Aydın’dır merkezi lezzetli olur
Yaprağı iridir Havva’yı korur
Güzel/se söz çekirdeği doldurur
Çiçeksiz bu ağaç incirdir,incir

=====================
Yok imiş Dünyada bir insan gamsız
Hiç gören olmamış bir çölü kumsuz
Sureler için de tek o’dur Mim’siz
Hangi suredir bu bildiniz mi siz ?

Cennet bahçesinde pınardır,göldür
Günülerde açan nadide güldür
Şarabı lezizdir sanki bir baldır
Mimsiz olan sure Kevser’dir Kevser

======================

Ormanlarda yaşar sanma ki ötmez
O çok uyanıktır sanma aldatmaz
O da kuştur amma hiç yuva yapmaz
Bu kuşun adı ne bildiniz mi siz?

Üreme mevsimi zulaya yatar
Başka yuvalara yumurta atar
Aslında hoş bir kuş güzel de öter
Yuva yapmaz bu kuş,guguktur,guguk

========================

Cennet bahçesi’nin güzeli o da
Ne toprakta kökü nede bir suda
Dalları yerlerde kökü havada
Bu ne ağacıdır bildiniz mi siz ?

Yüz yılda gölgesi geçilmez imiş
Meyvesi yenirmiş içilmez imiş
Değerine paha biçilmez imiş
Cennette bu ağaç,tuba’dır,tuba

========================

Rabbinin emriyle geldi kusursuz
Çarmıha gerdiler bir kavim arsız
Adem’den bu yana tek o babasız
Kimdir bu insan, bildiniz mi siz ?

İman ehli olmak asıl muteber
İnecek Dünya’ya verecek haber
Meryemden olmadır o bir peygaber
Mesih derler ona, İsa’dır, İsa

========================

Ben aşığım diyor Denizli ili
Lüzumsuz çok güzel söylermiş dili
Birazcık ulema, biraz da deli
Kim acep bu deli,bildiniz mi siz ?

Anlaşılmaz bazen bizim ulumuz
Ender çıkar böyle edip,velimiz
Namlıdır her yerde bak bu delimiz
Dağdeviren’dir o,Aşık Lüzumsuz

Sadık Dağdeviren
Aşık Lüzumsuz