Definecilik, kökeni medeniyetlerin doğuşuna kadar uzanan, güncel bir olgu olmaktan öte, zengin olma umuduyla ortaya çıkmış kadim bir uğraştır. Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de varlığını sürdürmüş, her çağda meraklıları ve uygulayıcıları olmuştur.
Mevcut Durum ve Definecilere Yönelik Toplumsal Algı
Günümüzde defineciler, ne yazık ki toplum tarafından horlanmış, dışlanmış ve yalnızlığa itilmiştir. "Hurafeci, hayalperest, tarihi eser kaçakçısı" gibi etiketlerle damgalanmaları, bu uğraşın gizli köşelerde, korku kültürü içinde, kabuğuna çekilerek sürdürülmesine neden olmuştur.
Bir definecinin emek ve alın teri dökerek bulduğu definenin elinden zorla alınması, emeğinin karşılığının verilmemesi ve hatta "tarihi eser kaçakçılığı" suçlamasıyla karşı karşıya kalması, bu mesleğin yasa dışı yollara kaymasına neden olan temel sorundur. Oysa defineciliği derinlemesine incelediğimizde, bu kişilerin çoğunun altın ve hazine arayarak geçimini sağlamaya çalışan sıradan vatandaşlar olduğu görülmektedir.
Yasal Düzenleme İhtiyacı ve Çözüm Önerisi
Defineciliğin yasal bir statüye kavuşmamasının ve kanunlardaki eksikliklerin bir sonucu olarak, vatandaşın bulduğu eserin karşılığını alamaması, onları tarihi eser kaçakçılarının tuzağına düşürmektedir. Baskıcı ve yasaklayıcı yaklaşımlar sorun çözmekten ziyade, tarihi ve doğal tahribata ile kaçakçılığa zemin hazırlamaktadır.
Temel çözüm, defineciliği yasal statüsüne kavuşturmaktır.
Ödüllendirme Mekanizması: Defineci veya vatandaş, bulduğu eseri gönül rahatlığıyla arkeoloji müzesine teslim edebilmeli ve gerçek değeri üzerinden nakit payını alabilmelidir. Bu sayede hem vatandaş hem de devlet kazanmış olur, yer altında çürüyen eserler bilime kazandırılır.
Kaçakçılığı Önleme: Bu yasal statü, tarihi eser kaçakçılığını büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır. Emeğinin karşılığını devletten alabilen bir vatandaş, kaçakçıların riskli yollarına itilmeyecektir.
Eğitim ve Bilinçlendirme: Kanunlarda düzeltmeye gidilerek definecilik yasallaşmalı, hatta okullarda ilgili eğitimler verilerek defineciler ve vatandaşlar bilinçlendirilmelidir.
Defineciliğin Potansiyel Faydaları
Defineciliğin yasal statüye kavuşması ve serbest arazide (belirli kurallar çerçevesinde) dedektör kullanımının kanuni düzenlemelerle desteklenmesi elzemdir.
Definecilerin dernekleşmesi ve haklarını yasal çerçevede araması, Türkiye'ye büyük katkılar sağlayacaktır:
Profesyonelleşme: Defineciler daha eğitimli, profesyonel ve çağdaş bir yapıya kavuşarak, tarihi eser ve doğa tahribatının önlenmesinde aktif rol alabilir.
Ekonomik Katkı: Defineciliğin bir hobi ve meslek sektörü haline gelmesi, istihdama ve milli ekonomiye önemli katkılar sunabilir.
Devlet yetkilileri, Türk defineciliğinin sesine kulak vermeli, bu vatandaşların sorunlarını derhal çözmelidir. Defineci olmaya gerek kalmadan, duyarlı bir vatandaş olarak bu meselenin dile getirilmesi, yasal düzenlemelerin ne kadar acil bir ihtiyaç olduğunu göstermektedir.