PİYASADA PARALAR NEREDE?

Ekonomik Durgunluğun İrdelenmesi
Ekonomideki mevcut çöküşün nedenleri nelerdir? Alışveriş pazarlarındaki hareket ve bereket neden kayboldu? Esnaf ve dükkanlar neden birbiri ardına kepenk kapatıyor? Yoksulluk, sefalet ve işsizliğin yaygınlaştığı bir ortamda, kaliteli bir yaşam neden elde edilemiyor? Bu sorulara yanıt arayarak, Türkiye ekonomisinin temel sorunlarını irdeleyelim.

Temel Sorun: Paranın Dolaşımının Durması
Bir yerde para dolaşımı yoksa, alışveriş ve ticaret yapmak mümkün olur mu? Halkın cebinde alım gücü kalmamışsa, tüketim nasıl gerçekleşecek? Diyelim ki sermaye var, ancak yeterli üretim yok; bu durumda mevcut para ne işe yarayacaktır?
Asgari ücretle çalışanların çoğunlukta olduğu bir nüfusta, temel ihtiyaç maddeleri ve market eşyalarının asgari ücretin çok üzerinde zamlı fiyatlarla satıldığı bir ticaret anlayışında, ne alışveriş ne de hareket ve bereket beklenemez.
Paraların piyasadan çekilip kasalara doldurulması, banka depolarına stoklanması, yastık altlarında veya mahzenlerde gizlenmesi durumunda ne olur? Piyasaya yeterli para akışı sağlanmazsa ve vatandaşa yeterli alım gücü verilmezse; ticaret durur. Tüketicinin cebinde bir simit parası bile kalmaz ve sonuç olarak alışveriş, ticaret, dolayısıyla yatırım gerçekleşmez.
Parayı yatırıma, üretime ve ticarete koymadığınız sürece, yastık altındaki para çoğalmaz, aksine değer kaybeder. Ekonomi felç olur; üretim, yatırım, alışveriş ve tüketim durur. Yoksulluk, sefalet ve işsizlik hızla artar.

Çözüm Önerisi: Piyasa Dolaşımını Canlandırmak
Ekonominin canlanması ve istikrarın sağlanması için, öncelikle yatırım ve üretimin desteklenmesi esastır. Bunun yanı sıra, tüketicinin alım gücünün artırılması ve piyasada para kıtlığının engellenmesi temel öncelik olmalıdır. Hareketi sağlayacak olan, aktif alışveriş, ticaret ve tüketimdir.
Örneğin; asgari ücret makul bir seviyeye (örneğin 5000 TL) çıkarılsa ve her vatandaşa aylık temel bir tüketim geliri (örneğin 3000 TL) sağlansa, insanlar bu parayla ihtiyaçlarını rahatlıkla karşılar. Kimi araba, kimi ev, kimi de mutfak ihtiyaçlarını alır.
Bu durum, ticaret pazarını canlandırır. Esnaf, dükkanlar, marketler ve mağazalar hareketli bir alışveriş sürecine girer, piyasada sürekli bir para akışı oluşur. Her alışverişten alınan vergiler, devletin kasasına geri döner. Yani devletin halka verdiği para, ticaret, alışveriş ve yatırım döngüsünde dolaşarak tekrar devletin hazinesine girer.
Böyle bir döngüde ekonomi canlanır; hem devlet hem de vatandaş kazanır ve istikrar sağlanır. Halk daha kaliteli bir yaşam sürer, yoksulluk, sefalet ve işsizlik ortadan kalkar.

Sonuç
Vatandaşın cebinde para yoksa; fırından bir ekmek, manavdan bir kilo meyve, mutfağına yağ, şeker alamaz, giysi ve ayakkabı edinemez. Bu durum, üreticinin üretim yapamamasına ve yatırımın durmasına yol açar. Sonuç olarak ticaret durur, üretim olmaz, ekonomi çöker ve işsizlik, yoksulluk, sefalet baş gösterir.
Depolara saklanan veya yastık altında tutulan paraların ne devlete ne de vatandaşa hiçbir faydası yoktur. Para, yatarak değil, aktif ve hareketli bir şekilde; yatırımda, üretimde ve piyasa dolaşımında değer kazanır ve çoğalır.
(25 Aralık 2021)
Hüseyin TURHAL