ŞİİRE VEDA / 35
S / ÂYE

ŞİİRE VEDA / 35

�iir in��d ederken ed�b �skender Pala
Okudu�u beyitler dilde beyt-i mualla

K�ymet Han�m: ,,Efendim, isterseniz kalkal�m!ˮ
,,Kalk�p k�t�ph�nenin her yerine bakal�m!ˮ

Herkes yava��a kalkt� s�de s�sl� sedirden
�ok zor ge�ebildiler, mey�n-� mis�firden

Sa�� ve solu kitap bir mek�na geldiler
Es�s�nda cennette, g�l cin�na geldiler

�ki adam g�rd�ler, kit�plar�na dalm��
Kendilerini derin d��ncelere salm��

Birinin sa� elinde Kutadgu Bilig vard�
Soner okulda iken ad�n� �ok duyard�

Di�eri okuyordu, D�v�n-� L�gatʼit -T�rk
Ve Kit�bu Cev�hir��n-Nahv f� L�gati�t-T�rk

Adamlar ya�l�yd� ve sakala ak d��m��t�
D�rah��n sim�lar�, parlayan bir g�m��t�

�skender: ,,Bu hocalar, bana hayl� ��in�ˮ
�simlerini sordu Soner hemen Nurcanʼa

Nurcan: ,,Birinci ki�i ed�bYusuf Has H�cibˮ
,,Hak�k� bir takvaya ve tam bir z�hde s�hibˮ

,,Yan�ndaki ya�l� z�t da Ka�garl� Mahmutʼturˮ
,,Divanʼ�n�n her harfi, bah�da bin yakutturˮ

Sonergile seslendi hemen p�r-i f�niler
Onlar T�rk�e dilini, in�� eden b�niler

Gidip p�k ellerini, s�rayla b�s ettiler
Sohbet-i c�n�n i��n yere c�l�s ettiler

Pala hasbih�l etti, kit�plar� hakk�nda
T�rk�enin tarihi var onlar�n amak�nda

Sohbet d�nd� dola�t�, k�t�ph�neye geldi
Mahmutʼun tatl� sesi birdenbire y�kseldi

,,�ok harika yapm��t�r buray� Mim�r Sin�nˮ
,,Hep k�l��la a��lmaz, ey serd�r b�b-� cih�n!ˮ

,,Medeniyyet aynas�, k�t�ph�nedir as�lˮ
,,O da yap�lmal�d�r mektebine muttas�lˮ

,,Mekteb olmamal�d�r mabedden hayl� uzakˮ
,,Mabedsiz medeniyyet, ins�na mahf� tuzakˮ

,,Muhte�em medeniyyet g�m�lm�� bu g�lz�raˮ
,,D�hi Mim�r Sin�nʼ�m, d�km�� tonlarca paraˮ

,,Mabed ile mekteptir, mebde-yi medeniyetˮ
,,Bir millet m�ktesiptir bunlarla bir h�viyetˮ

,,Biri akla di�eri, r�ha �ekiller verirˮ
,,Vazife-yi devlete ehil vekiller verirˮ

,,E�er �ok doluyorsa, �lkemde kahveh�neˮ
,,Hep ins�n kayn�yorsa gece p��-i kerh�neˮ

,,T�lebeden h�l�yse herbir k�t�ph�nemizˮ
,,Bu bedh�le olmas�n Bat� bin bah�nemizˮ

Onun ard�ndan s�z� ald� Yusuf Has H�cib
��yle hit�muʼl-kel�m etti muhte�em ed�b

,,Kime sual ettiysem dedi ehl-i kit�b�zˮ
,,Fakat ehl-i k�raat de�il hatta sert�b�zˮ

,,Koca kafataslar�, kit�ps�z bir dolapt�rˮ
,,Dolaplar� d�nd�ren kat�rlarsa b�t�pt�rˮ

,,Rahlede durmaz okur elif elif diyerekˮ
,,Mektepte hava atar herif El�f diyerek!ˮ

,,K�t�ph�neler akl�n kit�plardan mabediˮ
,,Y�z y�llar �nce vurduk ona asma kilidiˮ

,,�u cih�n� fethetmek istiyorsa cih�ngirˮ
,,K�dim k�t�ph�neyi a�mal�d�r �ilingirˮ

Soner �A�ATAY (01:20) 18 A�ustos 2011 / Wuppertal / Almanya

Kelimeler:
in��d etmek: okumak
beyt-i mualla: y�ce beyit
cin�n: bahce
mey�n-� mis�fir: misafirin arasindan
serd�r: ordu komutan�
b�b-� cih�n: d�nyan�n kap�s�n�
bedh�l: k�t� h�l
p��-i kerh�ne: kerh�nenin �n� (Karak�y gibi)
mebde-yi medeniyet: medeniyetin ba�lang�c�, esas�
ehl-i k�raat: okuma ehli
bit�p: yorgun
m�ktesib: yorgun
cih�ngir: d�nyay� fetheden
sertab: inatci
bitab: yorgun
muttasil: bitisik
b�ni: usta
Yusuf Has Hacib (Karahanl�ca: يوسف خاصّ حاجب (Yūsuf Hāss Hācib); Arap�a: يوسف خاصّ حاجب (Yūsuf Khāss Hājib), M.S. 1017 Karahanl� Devleti’nin Balasagun �ehrinde d�nyaya geldi. �yi bir e�itim g�rd�. �a��n�n ge�erli bilimlerinin yan� s�ra Arap�a ve Fars�a da ��rendi. 1077 y�l�nda Ka�gar’da vefat etti. T�rbesi bu kenttedir.

Karahanl� Devleti zaman�nda ya��yordu. Temel e�itimini Balasagun’da ald�. Kendisine �nceden Balasagunlu Yusuf deniliyordu , sonra kendisine Has Hacib unvan� verildi. Yusuf Has Hacib, T�rk dili ve edebiyat� i�in temel bir eser olan Kutadgu Bilig (Kutlu k�lan bilgi) kitab�n�n yazar�d�r. Kutadgu Bilig 6645 beyitlik bir eserdir. Allah’a hamd, Peygamber’e ve D�rt Halifeye te�ekk�rle ba�lar.

Karahanl� Devleti h�k�mdar� Ulu Kara Bu�ra Han’a, Kutadgu Bilig adl� eseri (ilk siyasetname ve ilk mesnevi �rne�ini) 18 ayl�k bir �al��ma sonunda 1070 y�l�nda sundu. Bu kitab� okuyan Ulu Kara Bu�ra Han kendisine Ulu Has Hacib unvan� ve Ka�gar’da vezir yard�mc�s� olarak g�rev verdi.

Kutadgu Bilig’in ilk n�shas� 1439’da Herat’da bulundu. �kinci bulunan Arap�a, ilki Uygurcad�r. Kitab�n ilk bask�s� 1900’de Radloff taraf�ndan yap�lm��t�r.

Ka�garl� Mahmut (Arap�a: محمود بن الحسين بن محمد الكاشغري, Uygurca: Mehmud Qeshqeri), d. 1008 - �. 1105). Ka�gar’dan 45 km g�ney bat�da Opal kasabas�nda d�nyaya geldi.(Baz� kaynaklarda Is�k K�l yak�n�ndaki Bars Kul’da do�mu�tur -Jean Paul Roux - T�rklerin Tarihi). Tam ad� "Mahmud bin H�seyin bin Muhammed"dir. Yani Muhammed o�lu H�seyin o�lu Mahmut’dur. Karahanl� soyundan asil bir ailenin ferdi olan Muhammed bin H�seyin(Husayn �a�r� T�gin)�in o�ludur. Annesinin ismi Bibi Rābiy’a al-Basrī’dir. Babas� Barsgan �ehrinde ya�amakta iken bilinmeyen bir sebeple Ka�gar (Uygurca: قەشقەر, K̡ǝ�k̡ǝr; �ince: 喀什, Kāsh�) �ehrine gelip yerle�mi�ti. O d�nemde Ka�gar, �nemli bir ilim ve k�lt�r merkezi idi. G�n�m�zde, �inliler�in hakimiyeti alt�nda olan Do�u T�rkistan s�n�rlar� i�erisindedir. Ka�garl� Mahmud, 1008 y�l�nda Ka�gar�da d�nyaya geldi. Hamirler diye �a�r�ld��n�, bunun O�uzlar�n Emir (Arap�a: أمير ) yerine Hemir (Arap�a: حَمِر ) demelerinden kaynakland��ndan bahsetmekted�r. Kendisinin verdi�i bu bilgilerden, T�rk tarihinin �nemli devletlerinden birisi olan Karahanl� Devleti’nin hanedan s�lalesine mensuptur.

Kesin olarak Ka�garl� Mahmut, d�nemin b�t�n klasik ilimlerini tahsil etti. Arap�a ve Fars�a ��rendi. Saciye ve Hamidiye Medreseleri’nde tahsil g�rd�kten sonra kendisini T�rk dili tetkikat�na vakfetmi�tir. Bu ama�la Orta Asya’y� boydan boya kat ederek Anadolu’ya oradan da Ba�dat’a gitmi�. 15 y�l boyunca T�rklerin ya�ad�� b�t�n illeri, �ehirleri, obalar�, da�lar� ve ��lleri dola�t�.

Bu geziler inceleme ama�l� idi. T�rklerin �rf ve �detlerini mahallinde ara�t�rd�. Gezileri s�ras�nda, ana dili T�rk�enin Hakaniye, O�uz, K�p�ak, Argu, �i�il, Kepenek �ivelerini de ��rendi. �yi ��renim g�rm��, �sl�miyet’le ilgili bilimsel �al��malar� yak�ndan izlemi�tir. Arap�a ve Fars�a’y� da �ok iyi ��renmi�tir. T�rklerin bulundu�u b�lgeleri gezmi� , ana dili olan T�rk�enin b�t�n leh�elerini yerlerinde ��renmi�, geleneklerini g�reneklerini yak�ndan izlemi�tir.

Kitabu Cevahir��n � Nahv fi Lugati�t-T�rk� (T�rk Dili�nin Nahiv (*) Cevherleri), T�rk dilinin ilk gramer kitab�. (Bu eseri daha kaleme ald�� biliniyor. Nerede-nas�l kayboldu�u belirlenemeyen bu eser, g�n�m�ze ula�mam��t�r)

Sosyal Medyada Paylaşın:

S / ÂYE Şiirleri

En Çok Okunan Şiirleri

MEHMET ÂKİF ve SÂİD NURSİ DERTSİZ EDÎB VE ŞÂİRLER (5) ANADOLU KADINI EVREN DOĞUM GÜNÜN KUTLU OLSUN ÇOK BİLMİŞLER ÇOK KAN ÇİÇEKLERİ ÇERÇİCİ HASAN SARIŞIN OKUMAK İSTEMİYORUM / 1

Anasayfa

Şiirler

Yazılar

Forum

Nedir?

Kitap

Bi Cümle

İletişim

ŞİİRE VEDA / 35