DAĞISTAN
yarsuad

DAĞISTAN

�ukur ovada; Bir k�y var,�irin
Kaybedilmi� topraklar�n; An�s�
Kimi �erkez’im der, kimi G�rc�
Habersizken ’Avarl��n’ tan�s�

K�z�lelma’m; Ad�, Da��stan
Ne �e�en, ne Abaza;Destan
�eyh �amiller diyar�, atan
Avar T�rkl��n�n, son kalesi

Kafkasya’n�n, da�lar �lkesi; Da��stan
’Vatan ne T�rkiye’dir T�rklere, ne T�rkistan
Vatan, b�y�k ve m�ebbet bir �lkedir: Turan’
Merhum ’Ziya G�kalp in’ demesi

Adana Ceyhan, Da��stan k�y�
Rahmetle Anar�m; Bala Beyi
K�z al�p k�z vermi�, emmi day�
S�regider;’Kim kimdir’, bilmecesi

Yarsuad�m; �eyh �amili, oku
�ile ,�ile ;�zg�rl�k doku
Utanma, ’Bu benim atam’; Deki
IRK;�nsanlar�n ’H�SSETME’ meselesi

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
DA�ISTAN Cumhuriyeti( Da��stanl�lar )
Da��stan b�lgesi B�t�n do�u Kafkasya’y� kaplar. Ancak Kafkasya’n�n bir nevi yerlisi say�lanlar {(Avarlar, Lezgiler, Gazi-Kumuklar ve Darginler) yani Turan boylar�} daha �ok Da�l�k b�lgede ya�arlar. Hazar Denizi’ne do�ru uzanan veya kuzeydo�uda Sulak ve Terek Nehirleri’nin a�a�� mecralar�n� da i�ine olan ve d�zl�k (hatta daha kuzeyde step g�r�n�ml� olan ) kesimde T�rk asilli kabileler (Kumuklar, Azeriler, T�rkmenler ve hatta Nogaylar) ya�arlar.
Da�l� kabilelerinin aralar�nda bulunan engeller ( da�lar, tepeler, derin vadiler, vs.) bat�daki kadar olmasa da buradaki kabileler aras�nda da farkl�l�klar do�mu�tur. Ovaya do�ru ( kuzey, do�u veya g�neydo�u istikametinde ) olan yerlerde yasayan kabilelerin mensuplar� genellikle T�rk kabileleri ile s�k� ili�kiler i�erisinde bulunmalar�ndan dolay� T�rk�e de bildiklerinden, bu dil do�u Kafkasya’da ortak bir anla�ma vas�tas� olarak kullan�lmaktad�r.
Siyasi ve askeri y�nden b�t�n da�l� kavimler gibi Da��stanl�lar da sava��, aktif ve h�rriyetlerine d��k�nd�ler. Bu nedenle bu b�lgede ( yani b�t�n Da��stan’da) oval� kesim, Da�l�k kesime tabi olmu�tur. �eyh �amil’in Da��stan da en fazla dayand�� kabileler Lezgiler, Avarlar gibi Turani kavimlerdir..
Da��stan’�n n�fusu A. Cevdet Pa�a (1878 de) 270.000 hane olarak tespit ediyor. Allen-Muratoff ise "Gerilla sava�lar� "s�ras�nda do�u Kafkasya kabilelerinin n�fusunu tahminen 500.000 olarak veriyor. Binba�� Nazmi ise 1956 da Da��stan’�n M�sl�man n�fusunu 1.450.000 olarak veriyor. A- Avar (Andelal)lar (Andilerdahil) Da��stan’�n kuzey-bat�s�ndaki Koysu Irma��’n�n Andi, Avar ve Kara kollar�n�n kaynaklar� civar�ndaki b�lgeler ile kuzeye do�ru Kumuklar’ �n oturduklar� al�ak ovaya do�ru uzanan kesimde (�ir-Yurt’a kadar) yasarlar. G�neyde ise Zakatali M�nt�kas�’na kadar olan b�lgede bulunurlar. do�ular�nda kuzeyden, g�neye do�ru Kumuklar, Darginler ve Gazi-Kumuklar (Laklar) g�ney do�ular�nda ise Lezgiler bulunur; Kuzeybat�lar�nda �e�enler, g�ney bat�lar�nda ise G�rc�ler bulunurlar. Lezgiler’den sonra Da��stan’�n en kalabal�k kabilesi Avarlar’d�r.
Dil y�n�nden �� gruba ayr�l�rlar;
1- Avar,
2- Andi,
3- Dido (Tsez).

En kalabal�k gurubu esas Avarlar meydana getirirler. Bunlar kuzeyde Sulak Irma��’ndan (orta kesimleri) g�neye do�ru Zakatali y�resine kadar uzan�rlar. Andiler ise Bottlih, Godoberi, Karatin, Bagvalal, �amalal, Tindi ve A�va�is gibi alt guruplara ayr�l�rlar. Dido gurubuna ise Hinuk, �varsin ve Kapu�inler dahildirler. n�fuslar� ise 1939 n�fus say�m�na g�re (bir fikir vermek amac�yla veriyoruz) Avarlar 170.000, Andiler 30.000, Didolar 10.000 ki�i olarak say�lm��t�r. Avarlar asl�nda Avar Hanl��’na ba�l� idiler. Hamzat Bek ve sonra da �EYH �AM�L�N ESAS DAYANDIKLARI TOPLULUK AVARLARDIR..
Da��stan�n co�rafi olarak bulundu�u b�lge:
Asya k�tas�n�n �nemli bir T�rk B�lgesi olan Astrahan eyaletinin g�neyi ve Don nehrinden ba�layarak, Karadeniz ile Hazar Denizi aras�ndaki kara par�as�, Ayr�ca T�rk ve �ran s�n�rlar�na kadar olan uzant�s�n� da hesaba katarsak. 450 bin kilometrekare geni�li�indeki Bu muhte�em co�rafyaya Kafkasya denir.
Bu co�rafyada Kuzeybat�dan g�neydo�uya uzanan Kafkas Da�lar�’ n�n kaplad�� b�lge esas itibariyle da�l�k olup, Kafkas halklar�n�n b�y�k �o�unlu�u genellikle bu da�l�k b�lgelerde ya�ar. Kafkas Da�lar� ’n�n kuzeyinde kalan k�sma Kuzey Kafkasya, g�neyinde kalan k�sm� da G�ney Kafkasya, M�ver�y-� Kafkasya veya Transkafkasya adlar� verilmektedir. Tarih boyunca Kafkasya’da ya�ayan milletlerden Kafkas yerlileri olarak �ok b�y�k bir k�sm� Turani kavimlerdir Bunlar; �erkezler, Abnazlar, �e�enler, �ngu�lar, Avarlar, Lezgiler, Laklar, Darginler, G�rc�ler, Kumuklar, Nogaylar, Kalmuklar, Kara�aylar, Balkarlar, Karapapaklar, Kundurlar ve Azeriler; Hint-Avrupa kavimlerinden Osetler, Ermeniler, Svanlar, Farslar, Alanlar ve Ruslar; S�mi kavimlerinden de Yahudiler bulunmaktad�r. Hint-Avrupa ve S�mi kavimleri ile G�rc�lerin bir k�sm� d��nda bu kavimlerin hepsi m�sl�mand�r.
Ge�mi�te tarihi devrelerde �zellikle Turan merkez b�lgesi olarak tan�mlanan B�y�k T�rkistan da ya�ayan, �evresi ile kavgal�, belki birazda ge�imsiz sava�� kavimler, �lkeleri i�gal edilen m�lteciler Kafkasyaya s��nm��lard�r. D�nyan�n bir�ok yerinden gelen insanlar�n buraya s��nmalar� tamamen Kafkaslar�n co�rafi ve fiziki konumundan kaynaklanm��t�r. �e�itli sebeplerle yurtlar�n� terk etmek zorunda kalan insanlar savunman�n daha kolay oldu�u ve zor takip edilebildikleri da�lara s��nm�� ve buralara yerle�mi�lerdir.
Milliyet ve dilleri itibariyle Kafkas Kavimleri, bu fiziki co�rafyan�n kendilerine kazand�rd�� hayret verici �zelliklere sahip olmu�lard�r. Kafkaslar, d�nyan�n ba�ka hi�bir yerinde g�r�lmemi� bir �ekilde �ok say�da kabile, soy ve insanlardan olu�makta ve bunlar �ok �e�itli leh�e ve diller kullanmaktad�rlar. Sadece Da��stan’da bug�n otuzun �zerinde ayr� boy ve oymak (belki daha da derin ayk�r�l�klar� olan topluluk)ya�amaktad�r.
�zellikle Da��stan’�n da i�inde bulundu�u Do�u Kafkasya b�lgesinde y�zlerle ifade edilen dilin konu�uldu�u bilinmektedir. Araplar�n bu co�rafya da bulunan Da��stan i�in Diller Da�� (Cebel�’l-Elsine) dedi�i, Romal�lar�n i�lerini takip etmek i�in 130 terc�man kulland�� Kafkasya’da 300 hatta 360 adet dilin varl��ndan s�z edilmektedir.
Bu dillerin say�s� hakk�nda, en temkinli Avrupal� yazarlar�n bile verdikleri rakam k�rk�n alt�na d��memektedir. Bu diller yap� bak�m�ndan birbirlerinden pek farkl� g�z�kmemektedir.
Bu g�z al�c� �e�itlilik ve farkl�l�k, bu kavimler aras�nda as�rlar boyu s�r�p giden anla�mazl�k, kan davalar� ve s�rt��melere sebep olmu�tur. Ancak en b�y�k ve ortak d��manlar� olan Ruslar’a kar��, �zellikle XVIII. Y�zy�l�n son �eyre�i i�inde ba�layan ba��ms�zl�k ve h�rriyet m�cadelesi, �zellikle Kuzey Kafkasya’da, b�lgeye �zg� bir birlik ve ba�l�l�k �uuru geli�tirmi�tir. Bu birli�in olu�mas�nda, Osetinler’in bir k�sm� hari�, b�t�n Kuzey Kafkasyal�lar�n ortak dini olan �slamiyet’in kazand�rd�� karde�lik d��ncesinin b�y�k rol� olmu�tur.
Kaynak: �zt�rkler (ALINTI)

Sosyal Medyada Paylaşın:

yarsuad Şiirleri

En Çok Okunan Şiirleri

aynı havayı solumak ELİF CEYHAN GARİBİ BABA DEDİĞİN NASIL OLUR ? DEMOKRASİ Bu Gün Bir Şair öldü(B.Coşkun anısına) BANA ALLAHI ANLAT (yakınlığın uzaklığı hissetme mesafesidir) SENİ ,SENSİZ SEVMEYİ ÖĞRENDİM Şehit kızı nın gözlerinde "15 temmuzu" okumak ..... EY CAN

Anasayfa

Şiirler

Yazılar

Forum

Nedir?

Kitap

Bi Cümle

İletişim

DAĞISTAN