MANİLER NE İSTİYOR
Halkın inancı, düşüncesi, duygusu, öfkesi, dileği manilerde dile getiriliş, mani dizelerine yansımıştır. Söz gelişi, İstanbul’a çalışmaya gidip de orayı mesken tutan, geri dönmeyen sevgilisine şöyle seslenir yüreği yanık genç kız:
“Ahrette de İstanbul yok kaçasın
Yalan gerçek defterini açasın
Galata köprüsü sanıp Sıratı
Başın döne aşağıya uçasın.”
Şu Van manisi de yüzeysel batılılaşmaya bir tepki değil mi?
“Maydanozu yoldunuz
İçine tuz koydunuz
Toprak başlı Vanlılar
Siz de mi tango oldunuz?”
Ya aşağıdaki manideki içtenliğe ne demeli:
“Yâr uzanmış yatıyor
Yorgan göbek atıyor
Çok sarılma sevdiğim
Bıyıkların batıyor.”
Şu isteğe kim hayır diyebilir ki:
“Bu gelen yâr olaydı
Elinde nar olaydı
İkimiz bir gömlekte
Yakası dar olaydı.”
Olur olmaz şeyler isteyip canını sıkan çocuğuna yoksul bir anne şunları söylemek zorunda kalıyor:
“Tereyağını midem görmez
Et kasapta asılı durur
Almaya gücüm yetmez
Dırlanıp durma çocuk
Sinekli pekmez neyine yetmez!”
İstekler çeşit çeşit. Birisi, “Bahriyeli güzelsin/Niçin beni üzersin/ Öldürürsen sen öldür/Sevabıma girersin” derken öbürü, “Gece uçar yarasa/Bari işe yarasa/ Sevmek bir suç ise/ Dostlar beni yâr asa” diyor. Bir başkasının isteği “Bülbül bekler sarayım/Bir haine dil verdim/Yıktı gönül sarayım/ Başka bir şey istemem/Seni bir kez sarayım”dır.
Bir sevgili saçların çobanı olmak istemekte:Dağ yılanı/Dağdadır dağ yılanı/Olam zülfün çobanı/Devşirem dağılanı”. Diğeri sevgilinin saçlarıyla yarasını dikecek:
“Yeşil ipek bükeyim
Derdimi kime dökeyim
Kız saçından bir tel ver
Yaralarım dikeyim.”
Gerçekçi maniler de var. İşte birinde bakın kız oğlana nasıl yol gösteriyor:
“Oğlan adın aslandır
Şu gönlünü uslandır
Babam sana kız vermez
Altınları seslendir.”
Şu mani de başka bir yol gösteriş:
“Mendil aldım bir deste
Beni babamdan iste
Eğer babam vermezse
Kır atı güzel besle.” Erhan Tığlı