- 910 Okunma
- 3 Yorum
- 0 Beğeni
VEKTÖREL, SEKTÖREL, SEKTEREL?!
Dün cep telefonumdan yaklaşık üç saat kadar emek emek uğraşıp da facebook sayfamda yazdığım yazımı kaydederken ne olduysa uçtu gitti ve konuyu önemsediğim için yeniden yazmak gereğini duydum. Her ne kadar o sinir bozukluğu ile ilk yazma aşkım kaybolduysa da yeniden toparlamaya çalışacağım. Liseli öğretmenlerimiz sağ olsunlar çok başarılı öğretmenlerdi hepsi de.
Vektör tanımı şöyle yapılıyor:
1. Doğrultusu, yönü, uzunluğu belirli olan ve bir ok imiyle gösterilen doğru çizgi.
2. Büyüklüğü ile yönü olan nicelik.
Kaynak: vektor.nedir.com/#ixzz4FhVacCnK
Lise bilgilerimden yola çıkarak özümsediğim kadarıyla duran bir cismi hareket ettirmek için uygulanan kuvvetlerin bileşkesi, o cismin gideceği yönü ve hareket hızını belirleyicisidir.
Bu bilgilerime biraz da çağdaş batı dünyasının yazarlarından aldığım felsefi bilgilerimi de eklersem; fizik olaylardaki gerçeklikler, toplumsal olaylar için de geçerli bir kuraldır, fakat toplumsal olaylar çok daha karmaşık boyutlarda cereyan ettiği için fiziki olaylar gibi çok açık seçik gözlem yapma olanağı yoktur.
Bu ne demek bir örnekle açacak olursak, suyun kaynama derecesi normal koşullar altında 100 santigrad derecedir,su kaynamaya başlayınca çıkan buhardan anlarız ve termometre yardımıyla bu sıcaklığı ölçerek, ateşini kısar, yükseltir ya da söndürebiliriz.
Fakat toplumsal olayların kaynayıp, kızışma derecesini bu kadar kesin ve net ölçemeyiz ve ne zaman, nereden, neyin patlak vereceğini bilemeyiz?!
Çünkü toplum su gibi saydam değildir, homojenlik arzetmemektedir. Toplumsal katmanlar ne kadar çok farklı etnik ve kültürel, siyasi ve ekonomik, sınıfsal ve mezhepsel ayrılıklar gösteriyorsa bu durumun saptanması da o kadar karmaşıklaşır.
Bir toplumu sağlıklı olarak yönetip yönlendirebilmek, çağdaş toplumlarda, ancak uzun uğraşlar sonucu gelişmiş ve yerleşmiş bulunan DEMOKRASİ prensipleri sayesinde olanaklıdır. Bu nedenle ülkemizin demokrasisi ile Batı ülkelerinde ya da Uzakdoğu ülkelerindeki rejimlerin arasında farklılıklar olması doğaldır. Çünkü her şeyden önce yaşadığımız coğrafyalar, hem kültürel ve toplumsal, hem coğrafi hem de ekolojik anlamda farklıdır ki tüm bu faktörler insan davranışlarına dolayısıyla topluma yansımaktadır.
Örneğin ülkemiz henüz ortaçağ döneminde Avrupanın yaşamış olduğu devlet- halk-kilise hesaplaşma dönemini yaşamamıştır, Fransa’da laikliğin prensip olarak kabülünün yaşandığı 1789 Fransız Devrimi’ni biz henüz yaşamadık ve 1923 te kurulan Cumhuriyet ile ilan edilen devrimler toplumsal tabanda filizlenip boylanma aşamasında iken, bir çok dış kaynaklı etken ile bu süreç baltalanmış ve kesintiye uğratılmıştır.
Bu kesintiler zaman zaman kanlı ayaklanma girişimleri zaman darbeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada genellikle bir sınıf ya da zümre, bir mezhebin temsilsicisi olan Tarikatlar, devletin yönetim erkini elinde tutan militarize güçler, emek- sermaye çelişkisinden dolayı, üretim araçlarını elinde tutan güçler ile üretici güçler arasındaki çelişkiler toplumsal olayların çıkış nedenidir ve temeli mutlaka ekonomik çıkarlara. dayanmaktadır bu kargaşaların. Ancak olaylara yeterince akıl erdiremeyen halk tabakası bu olaylarda dalgalanmalara karşı ‘’ emniyet süpabı’’ olarak kullanılmakta ve arada ezilen hep geniş halk yığınlarından insanlar olmaktadır.
Bir toplumun alt yapısını ekonomik üretim ilişkileri, üst yapısını ise ruhban sınıfı ve dini kurumları temsil eder. Ruhban sınıfının görüşleri üretim araçlarını elinde tutan, sermayeyi temsil eden kesimin çıkarları ile örtüşmediği zaman ortada devlet denilen kurum yok anlamına geldiğinden yönetim boşluğu doğacaktır. İşte bu aşamadaki tüm karmaşalar aslında ekonomik çıkar temelli bir halk isyan hareketidir ve devlet bu olayların kendi istediği yönde akışını kontrol altında tutabilmek için bütün gücüyle harekete geçecektir. Muhtelif kez askeri cunta ayaklanmalar ve isyanlar ile içine düşürüldüğümüz tablolara bu perspektiften bakmaz isek; ‘’ Kimin yararına?!’’ sorusunu sormaz isek, sonuca giden doğru cevap anahtarına ulaşamayız.
Şimdi ülkemizde 15 Temmuzda yaşanan geceye dönecek olursak bir gecede ne oldu da birden bire bu noktalara gelindi ve OHAL ilan edildi?!
Gelinen bu durumun asında bir değil binlerce sebebi vardır. Bunların neler olduğunu halkımız geniş ölçekli bilmektedir. Kamu oyunda yazar çizer kadrosu içinde henüz kalemini rahatça oynatabilen yazar ve çizerler durumu aydınlatmaya çalışmaktalar. Böyle bir aşamada yangına körükle gitmek toplumsal kargaşayı elbette daha olumsuz yönlere kaydırabilir. ‘’Kayma’’ sözcüğü işte tam burada üstünde en çok durulması gereken sihirli bir sözcük durumuna yükseltgenmiş ve eylem olarak vektörel bazda ve sektörel bazda neyin nereye ‘’kaydırılması’’ gerektiği üstünde durmamızı gerektirmektedir. Tıpkı odanızın içinde bir masayı ya da buzdolabını bir yerden bir yere taşır iken ona uygulayacağınız kuvvetler onu nereye götüreceğinize yön verir. Fiziksel anlamda bu çok basittir ancak toplumbilimsel anlamda bu yönü belirlemek pek de kolay olmayacak gibi görünmektedir.
Tarihe bakacak olursak Efes’te Paganistler ile İsa’ya inanan ilk hristiyanlar arasındaki çatışmalarda Artemis Tapınağının rahiplerinin ve Artemis heykeli yapımcılarının büyük bir isyan başlatarak ilk hristiyanlara savaş açtıklarını görürüz. Çünkü artık Artemis heykeli yaparak para kazananlar para kazanamaz duruma düşeceklerdir. Burada görülen Pagan Hristiyan çatışması, değişik biçimlerde tarihte yinelenmiştir.
Halen içinde bulunduğumuz çatışmaların bir ‘’çıkar temeli’’ olmalıdır ki çatışma çıkmıştır yoksa olmazdı bütün bunlar?! Bu çatışmalar içinde neler yaşandığını görüyoruz, tasfiye edilen kuruluşların kime ait olduğunu, hedeflerini herkes açık seçik görüyor.
Bir de şu duruma dönelim : Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş esasları belirlidir. Büyük önderimiz Mareşal Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün çizdiği vektörlerin yönü bellidir. Ucu ok ile ifade edilen bu vektörler Çağdaş demokrasilerin olmaz ise olmazını, ülkemiz, ulusumuz ve coğrafyamız için belirlemiştir. Türkiye Cumhuriyeti laik ve demokratik bir hukuk devletidir. Hukukun üstünlüğünün ortadan kalktığı bir ortamda kaybedecek olanın, kazanacak olanın kim olacağını kestirmek önceden belli olmaz, çünkü bir isyan hareketinin her zaman iç dinamiklerinin yanında dış dinamiklerinin de akıldan olacağını çıkarmamak gereklidir.
Küreselleşme ve sermaye hareketinin liderleri neyi savunuyorlar, B.O.P.’ ne baktığımızda, A.B. ile olan ilişkilerimize göz attığımızda ve son otuz yılda arpa boyu yol katedemediğimizi, yaklaşık yüzyıl çöktüğümüzü de kabul etmemiz gerekir.
Eğer Atatürk ilkeleri kesintisiz hayata geçirebilmiş olsaydı bugün dünyanın en önde giden bilgi toplumu olma özelliğine de sahip olabilecektik. İleri gidemediysek bu zekamızın kusurundan değil, yaşadığımız toplumsal darbe ve travmalardandır.
Eseltilmediyse başımız, aydınlarımızın, bilim adamlarımızın, mühendislerimizin katledilmesine ve faillerinin tesbit edilip yakalanıp yargılanmayışına seyirci kalmış olmamızdandır.
Bir devlet kendi içinden fethedilmiş ise yapılacak başka ne var ki?!
Elbette çok şey var ve Atatürk Kurtuluş Savaşı aşamasından ta başından neler yaptıysa onları yapmak gerekiyor. O haritaları eline aldı, nerede düşman var yerlerini belirledi, Kuvvayi Milliye ordusunu kurdu ve düşmanı yurdumuzdan attı. Bunları yaparken de bilimin gücünden yararlandı hep. Bugün ülkemizin içine düştüğü açmazlardan kurtulmasının başkaca bir kurtuluş yol ve yöntemi de kalmamıştır.
...
‘’Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır’’
NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE!
Yüce Türk milletine en derin saygılarımla.
Şaban AKTAŞ
28.07.2016
YORUMLAR
Vektör
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Vektör (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Vektör veya yöney, sayısal büyüklüğü ve birimi yanında, skaler niceliklerden farklı olarak yönü de olan niceliktir. Hız, kuvvet, ivme ve ağırlık örnek birer vektörel niceliktir. Vektörler bir sayı (skaler) ile veya başka bir vektör ile çarpılabilir ve bölünebilir. Aynı zamanda yönü değiştirilmemek şartı ile ötelenebilirler. Vektörlerin yönlü doğru parçalarından farkı budur. Yönlü doğru parçalarının koordinat sistemindeki yeri sabitken, vektörler ötelenebilirler.
İçindekiler [gizle]
1 Köken
2 Gösterimi
3 Soyut tanımı
3.1 Gösterimi
3.2 Eşitlik
3.3 Vektör toplamı
3.4 Skaler (sayıl) ile çarpma
3.5 Doğrudan çarpım (tensör çarpımı)
4 Konum (yer) vektörü
5 Standart temel vektörler
6 Bir vektörün normu
7 İki vektörün birbiriyle çarpımı
7.1 İç (Skaler) çarpım ( {displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}} {displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}})
7.1.1 Bileşenleri türünden çarpımı
7.1.2 Aralarındaki açı türünden çarpımı
7.2 Vektörel çarpım ( {displaystyle {overrightarrow {G}} imes {overrightarrow {H}}} {displaystyle {overrightarrow {G}} imes {overrightarrow {H}}})
7.3 Kaynakça
7.4 Dış bağlantılar
Köken[değiştir | kaynağı değiştir]
İngilizce'de bu yapı için kullanılan sözcük vector dür. Kökeni, "taşımak"/"bir yöne aktarmak"/"göndermek" anlamına gelen "vehere" Latince fiil gövdesidir[1]. Sözcüğün anlamı "taşıyıcı"/"yöncü" olarak düşünülebilir. Bu yüzden olabilir ki Türkçe'de (büyük ihtimalle Fransızca'dan devşirilmiş olan) vektör karşılığından sonra yöney karşılığı kullanılmaktadır[2].
Gösterimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Vector arrow pointing from A to B
Fiziksel vektörler veya geometrik vektörler, başlangıç noktası A, bitim noktası B olan [AB] doğru parçasına yönlü doğru parçası denir. Bu vektör;
{displaystyle {overrightarrow {mathrm {A} mathrm {B} }}} {displaystyle {overrightarrow {mathrm {A} mathrm {B} }}}
ile gösterilir.
Ok vektörün yönünü gösterir. Doğru parçasının uzunluğu ise, vektör büyüklüğü ile doğru orantılıdır.
Notation for vectors in or out of a plane.svg
İki boyutlu bir koordinat düzleminde; bazen bir vektör koordinat düzlemine dik olarak gösterilmesi gerekebilir. Bir dairenin merkezinde bir nokta bulunursa (Unicode U+2299 ⊙), bu sembol yönü gözlemciye doğru olan bir vektörü göstermektedir. Bir dairenin içinde bir çarpı işareti bulunursa (Unicode U+2297 ⊗), bu sembol yönü düzlemin arkasına doğru olan bir vektörü göstermektedir. Bu semboller, bir savaş okunun ucunun görüntülenmesi ve bir savaş okunun arka kanatlarının görüntülenmesi gibi düşünülebilir.
Soyut tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Soyut olarak vektörler , bir F cisminin üzerine tanımlı bir vektör uzayının öğeleridir. Vektörler bu cisim üzerine tanımlanmış bir denklik bağıntısı yardımıyla tanımlanabilir. {displaystyle a,b,c,din F^{n}=F imes F imes cdots imes F} {displaystyle a,b,c,din F^{n}=F imes F imes cdots imes F} (n tane) olsun. a öğesi ile b öğesi,ancak bileşenlerin toplamı olarak a+d=b+c ise bağıntılıdır. Daha biçimsel olmak gerekirse
{displaystyle asim bLeftrightarrow forall iin {1,2,cdots ,n}:quad a_{i}+d_{i}=b_{i}+c_{i}} {displaystyle asim bLeftrightarrow forall iin {1,2,cdots ,n}:quad a_{i}+d_{i}=b_{i}+c_{i}}
şeklinde tanımlanır ki burada {displaystyle a_{i}in F} {displaystyle a_{i}in F}'ler a noktasının koordinatlarıdır ve +işlemi F cismine aittir.
Bu bağıntının bir denklik bağıntısı olduğu kolaylıkla görülebilir. O halde vektör, denklik sınıflarıdır. Böylece denklik sınıfı temsilcisini koyu harfle gösterirsek, bir vektör
{displaystyle mathbf {a} ={a|asim b}} {displaystyle mathbf {a} ={a|asim b}}
olarak tanımlanmış olur. Daha açık bir biçimde bir vektör,
{displaystyle mathbf {a} =(a_{1}-b_{1},a_{2}-b_{2},cdots ,a_{n}-b_{n})=(c_{1}-d_{1},c_{2}-d_{2},cdots ,c_{n}-d_{n})} {displaystyle mathbf {a} =(a_{1}-b_{1},a_{2}-b_{2},cdots ,a_{n}-b_{n})=(c_{1}-d_{1},c_{2}-d_{2},cdots ,c_{n}-d_{n})}
şeklinde düşünülebilir.
Gösterimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir vektör çok çeşitli şekillerde gösterimlenebilir. En yaygın gösterimler, üzerinde bir ok işareti ( {displaystyle {vec {a}}} {displaystyle {vec {a}}}) ya da koyu harf ( {displaystyle mathbf {a} } {displaystyle mathbf {a} }) gösterimidir. Oklu gösterimin avantajı el yazılarında kolaylıkla kullanılabilir olmasıdır. Ancak baskı ve sayısal metinlerde koyu harf kullanmak adettir.
Vektörün bileşenleriyle gösteriminde ise genellikle sıralı n-li kullanılır.
{displaystyle mathbf {a} =(a_{1},a_{2},cdots ,a_{n})} {displaystyle mathbf {a} =(a_{1},a_{2},cdots ,a_{n})}
Yer yer (konunun veriliş tarzına bağlı olarak) satır ya da sütun dizey gösterimi de yeğlenir.
{displaystyle mathbf {a} ={egin{bmatrix}a_{1}&a_{2}&cdots &a_{n}end{bmatrix}}} {displaystyle mathbf {a} ={egin{bmatrix}a_{1}&a_{2}&cdots &a_{n}end{bmatrix}}} ya da {displaystyle mathbf {a} ={egin{bmatrix}a_{1}\a_{2}\cdots \a_{n}end{bmatrix}}} {displaystyle mathbf {a} ={egin{bmatrix}a_{1}\a_{2}\cdots \a_{n}end{bmatrix}}}
Yine yaygın gösterimlerden biri birim vektör gösterimidir.
{displaystyle mathbf {a} =a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+cdots +a_{n}mathbf {i} _{n}} {displaystyle mathbf {a} =a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+cdots +a_{n}mathbf {i} _{n}}
ki burada
{displaystyle mathbf {i} _{1}=(1,0,cdots ,0)} {displaystyle mathbf {i} _{1}=(1,0,cdots ,0)}
{displaystyle mathbf {i} _{2}=(0,1,0,cdots ,0)} {displaystyle mathbf {i} _{2}=(0,1,0,cdots ,0)}
{displaystyle vdots } {displaystyle vdots }
{displaystyle mathbf {i} _{n}=(0,cdots ,0,1)} {displaystyle mathbf {i} _{n}=(0,cdots ,0,1)}
alınabilir.
Bir vektör
{displaystyle mathbf {a} =sum _{j=1}^{n}a_{j}mathbf {i} _{j}} {displaystyle mathbf {a} =sum _{j=1}^{n}a_{j}mathbf {i} _{j}}
şeklinde düşünüldüğünde Einstein toplam uzlaşımı kullanılarak
{displaystyle a=a_{j}mathbf {i} _{j}quad quad quad (j=1,2,cdots ,n)} {displaystyle a=a_{j}mathbf {i} _{j}quad quad quad (j=1,2,cdots ,n)}
şeklinde gösterilebilir. Bu gösterim, toplam simgesinden kurtulmada ve bileşenleri temsil edecek şekilde bir kolaylık sağlamaktadır. Genellikle tensör gösterimi olarak anılır.
Eşitlik[değiştir | kaynağı değiştir]
Ancak vektörlerden birinin her bileşeni karşılıklı olarak diğerininkine eşitse bu iki vektör eşittir.
{displaystyle mathbf {a} =mathbf {b} } {displaystyle mathbf {a} =mathbf {b} }
Vektör toplamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Vector addition.svg
İki vektörün toplamı üçüncü bir vektöre eşittir. 1.şekil parelelkenar metodu,2.si ise uç uca ekleme metodudur.
{displaystyle mathbf {a} +mathbf {b} } {displaystyle mathbf {a} +mathbf {b} } {displaystyle =(a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+cdots +a_{n}mathbf {i} _{n})+(b_{1}mathbf {i} _{1}+b_{2}mathbf {i} _{2}+cdots +b_{n}mathbf {i} _{n})} {displaystyle =(a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+cdots +a_{n}mathbf {i} _{n})+(b_{1}mathbf {i} _{1}+b_{2}mathbf {i} _{2}+cdots +b_{n}mathbf {i} _{n})}
{displaystyle =(a_{1}+b_{1})mathbf {i} _{1}+(a_{2}+b_{2})mathbf {i} _{2}+cdots +(a_{n}+b_{n})mathbf {i} _{n}} {displaystyle =(a_{1}+b_{1})mathbf {i} _{1}+(a_{2}+b_{2})mathbf {i} _{2}+cdots +(a_{n}+b_{n})mathbf {i} _{n}}
{displaystyle ={egin{bmatrix}a_{1}+b_{n}\a_{2}+b_{n}\cdots \a_{3}+b_{n}end{bmatrix}}} {displaystyle ={egin{bmatrix}a_{1}+b_{n}\a_{2}+b_{n}\cdots \a_{3}+b_{n}end{bmatrix}}}
Skaler (sayıl) ile çarpma[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir vektör uzayında, skaler ve vektörler arasında bir çarpma ve dağılma olması gerekir. r,s sayılları F cismine ait olsun. O halde {displaystyle mathbf {a} } {displaystyle mathbf {a} }, {displaystyle mathbf {b} } {displaystyle mathbf {b} }vektörleri için,
Sayıl ile birleşme: {displaystyle r(smathbf {a} )=(rs)mathbf {a} } {displaystyle r(smathbf {a} )=(rs)mathbf {a} }
Sayıl toplaması üzerine dağılma: {displaystyle (r+s)mathbf {a} =rmathbf {a} +smathbf {a} } {displaystyle (r+s)mathbf {a} =rmathbf {a} +smathbf {a} }
Vektör toplamı üzerine dağılma: {displaystyle r(mathbf {a} +mathbf {b} )=rmathbf {a} +rmathbf {b} } {displaystyle r(mathbf {a} +mathbf {b} )=rmathbf {a} +rmathbf {b} }
Sayıl birim öğe ile çarpma: {displaystyle 1mathbf {a} =mathbf {a} } {displaystyle 1mathbf {a} =mathbf {a} }
özellikleri sağlanır.
Genel olarak vektörle skalerle çarpması, vektörün her bileşeninin skaler ile çarpılmasıdır.
{displaystyle rmathbf {a} ={egin{bmatrix}ra_{1}&ra_{2}&cdots &ra_{n}end{bmatrix}}} {displaystyle rmathbf {a} ={egin{bmatrix}ra_{1}&ra_{2}&cdots &ra_{n}end{bmatrix}}}
Doğrudan çarpım (tensör çarpımı)[değiştir | kaynağı değiştir]
İki vektörün doğrudan çarpımının sonucu ne bir vektördür ne bir skalerdir, bir ikiçtir (dyad).
{displaystyle mathbf {a} mathbf {b} ={egin{bmatrix}a_{1}\a_{2}\a_{3}end{bmatrix}}{egin{bmatrix}b_{1}&&b_{2}&&b_{3}end{bmatrix}}={egin{bmatrix}a_{1}b_{1}&&a_{1}b_{2}&&a_{1}b_{3}\a_{2}b_{1}&&a_{2}b_{2}&&a_{2}b_{3}\a_{3}b_{1}&&a_{3}b_{2}&&a_{3}b_{3}end{bmatrix}}} {displaystyle mathbf {a} mathbf {b} ={egin{bmatrix}a_{1}\a_{2}\a_{3}end{bmatrix}}{egin{bmatrix}b_{1}&&b_{2}&&b_{3}end{bmatrix}}={egin{bmatrix}a_{1}b_{1}&&a_{1}b_{2}&&a_{1}b_{3}\a_{2}b_{1}&&a_{2}b_{2}&&a_{2}b_{3}\a_{3}b_{1}&&a_{3}b_{2}&&a_{3}b_{3}end{bmatrix}}}
Bu çarpıma, eğer vektörler eş boyutluysa, çiftli (dyadic) çarpım denir. Eğer vektöreri birim vektörlerle ifade edersek
{displaystyle mathbf {a} =a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+a_{3}mathbf {i} _{3}} {displaystyle mathbf {a} =a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+a_{3}mathbf {i} _{3}}
{displaystyle mathbf {b} =b_{1}mathbf {i} _{1}+b_{2}mathbf {i} _{2}+b_{3}mathbf {i} _{3}} {displaystyle mathbf {b} =b_{1}mathbf {i} _{1}+b_{2}mathbf {i} _{2}+b_{3}mathbf {i} _{3}}
şeklinde tanımlanan iki vektör için doğrudan çarpım
{displaystyle mathbf {a} mathbf {b} ,} {displaystyle mathbf {a} mathbf {b} ,} = {displaystyle (a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+a_{3}mathbf {i} _{3})(b_{1}mathbf {i} _{1}+b_{2}mathbf {i} _{2}+b_{3}mathbf {i} _{3})} {displaystyle (a_{1}mathbf {i} _{1}+a_{2}mathbf {i} _{2}+a_{3}mathbf {i} _{3})(b_{1}mathbf {i} _{1}+b_{2}mathbf {i} _{2}+b_{3}mathbf {i} _{3})}
= {displaystyle a_{1}b_{1}mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{1}+a_{1}b_{2}mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{2}+a_{1}b_{3}mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{3}} {displaystyle a_{1}b_{1}mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{1}+a_{1}b_{2}mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{2}+a_{1}b_{3}mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{3}}
+ {displaystyle a_{2}b_{1}mathbf {i} _{2}mathbf {i} _{1}+a_{2}b_{2}mathbf {i} _{2}mathbf {i} _{2}+a_{2}b_{3}mathbf {i} _{2}mathbf {i} _{3}} {displaystyle a_{2}b_{1}mathbf {i} _{2}mathbf {i} _{1}+a_{2}b_{2}mathbf {i} _{2}mathbf {i} _{2}+a_{2}b_{3}mathbf {i} _{2}mathbf {i} _{3}}
+ {displaystyle a_{3}b_{1}mathbf {i} _{3}mathbf {i} _{1}+a_{3}b_{2}mathbf {i} _{3}mathbf {i} _{2}+a_{3}b_{3}mathbf {i} _{3}mathbf {i} _{3}} {displaystyle a_{3}b_{1}mathbf {i} _{3}mathbf {i} _{1}+a_{3}b_{2}mathbf {i} _{3}mathbf {i} _{2}+a_{3}b_{3}mathbf {i} _{3}mathbf {i} _{3}}
olarak elde edilir. Buradaki {displaystyle mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{2}} {displaystyle mathbf {i} _{1}mathbf {i} _{2}} gibi birimler yeni birer birimdir, yâni başka bir {displaystyle mathbf {i} } {displaystyle mathbf {i} } cinsinden ifade edilemez. Bu yüzden {displaystyle mathbf {i} _{ij}=mathbf {i} _{i}mathbf {i} _{j}} {displaystyle mathbf {i} _{ij}=mathbf {i} _{i}mathbf {i} _{j}} olarak tanımlandığında
{displaystyle quad } {displaystyle quad } = {displaystyle a_{1}b_{1}mathbf {i} _{11}+a_{1}b_{2}mathbf {i} _{12}+a_{1}b_{3}mathbf {i} _{13}} {displaystyle a_{1}b_{1}mathbf {i} _{11}+a_{1}b_{2}mathbf {i} _{12}+a_{1}b_{3}mathbf {i} _{13}}
+ {displaystyle a_{2}b_{1}mathbf {i} _{21}+a_{2}b_{2}mathbf {i} _{22}+a_{2}b_{3}mathbf {i} _{23}} {displaystyle a_{2}b_{1}mathbf {i} _{21}+a_{2}b_{2}mathbf {i} _{22}+a_{2}b_{3}mathbf {i} _{23}}
+ {displaystyle a_{3}b_{1}mathbf {i} _{31}+a_{3}b_{2}mathbf {i} _{32}+a_{3}b_{3}mathbf {i} _{33}} {displaystyle a_{3}b_{1}mathbf {i} _{31}+a_{3}b_{2}mathbf {i} _{32}+a_{3}b_{3}mathbf {i} _{33}}
elde edilir ki bu da dizey gösterimine tekâbül eder.
Konum (yer) vektörü[değiştir | kaynağı değiştir]
Kartezyen koordinat düzleminde bir konum(yer) vektörü. Vektörün koordinatları: A vektörü = (2,3)
Başlangıç noktası orijin olan vektörlere konum(yer) vektörü denir. Eğer vektör orjinde değilse vektörün uzunluğu ve yönünü değiştirmemek kaydıyla orjine taşıyabiliriz.
Başlangıç noktası O = (0,0), bitiş noktası A = (2,3) olan iki boyutlu bir vektör düşünelim. Bu vektör basit olarak aşağıdaki şekilde gösterilebilir:
{displaystyle {overrightarrow {A}}=(2,3)} {displaystyle {overrightarrow {A}}=(2,3)}
Üç boyutlu kartezyen koordinat sisteminde (veya {displaystyle mathbb {R} ^{3}} {displaystyle mathbb {R} ^{3}}) vektörler, üç skaler sayı ile tanımlanır:
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)}
Standart temel vektörler[değiştir | kaynağı değiştir]
"i","j","k" temel birim vektörleri.
Birim vektör, uzunluğu 1 birim olan vektörlere denir. Üç boyutlu kartezyen koordinat sisteminde x,y ve z eksenleri üzerinde yer alan üç tane temel birim vektör vardır. Bunlar:
{displaystyle i={mathbf {e} }_{1}=(1,0,0)} {displaystyle i={mathbf {e} }_{1}=(1,0,0)}
{displaystyle j={mathbf {e} }_{2}=(0,1,0)} {displaystyle j={mathbf {e} }_{2}=(0,1,0)}
{displaystyle k={mathbf {e} }_{3}=(0,0,1)} {displaystyle k={mathbf {e} }_{3}=(0,0,1)}
ise:
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)=a{mathbf {i} }+b{mathbf {j} }+c{mathbf {k} }} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)=a{mathbf {i} }+b{mathbf {j} }+c{mathbf {k} }}
Bir vektörün normu[değiştir | kaynağı değiştir]
A vektörünün uzunluğu (normu ya da boyu), ||A|| sembolü ile gösterilir.
"i", "j" ve "k" temel birim vektörleri cinsinden yazılan bir vektörün uzunluk formülü, Pisagor teoreminin bir sonucudur. O halde:
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)=a{mathbf {i} }+b{mathbf {j} }+c{mathbf {k} }} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)=a{mathbf {i} }+b{mathbf {j} }+c{mathbf {k} }}
Yukarıdaki vektörü ele alırsak:
{displaystyle left|{overrightarrow {G}}
ight|={sqrt {{a}^{2}+{b}^{2}+{c}^{2}}}} {displaystyle left|{overrightarrow {G}}
ight|={sqrt {{a}^{2}+{b}^{2}+{c}^{2}}}}
İki vektörün birbiriyle çarpımı[değiştir | kaynağı değiştir]
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)}
{displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)} {displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)}
Bu iki vektörü ele alırsak:
İç (Skaler) çarpım ( {displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}} {displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}})[değiştir | kaynağı değiştir]
Nokta çarpım da denilen çarpım yöntemiyle yapılan çarpımdır.
Bileşenleri türünden çarpımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Örnek:
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)}
{displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)} {displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)}
Bu iki vektörü ele alırsak:
{displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}={(a,b,c)}cdot {(d,e,f)}={a}cdot {d}+{b}cdot {e}+{c}cdot {f}} {displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}={(a,b,c)}cdot {(d,e,f)}={a}cdot {d}+{b}cdot {e}+{c}cdot {f}}
Aralarındaki açı türünden çarpımı[değiştir | kaynağı değiştir]
{displaystyle {overrightarrow {A}}} {displaystyle {overrightarrow {A}}} ve {displaystyle {overrightarrow {B}}} {displaystyle {overrightarrow {B}}} vektörleri arasındaki "theta" açısı.
Örnek:
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)}
{displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)} {displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)}
Bu iki vektörü ele alırsak:
{displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}=left|{overrightarrow {G}}
ight|left|{overrightarrow {H}}
ight|cos heta } {displaystyle {overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}=left|{overrightarrow {G}}
ight|left|{overrightarrow {H}}
ight|cos heta }
{displaystyle cos heta } {displaystyle cos heta } 'nın değerini bulmak için:
{displaystyle cos heta ={frac {{overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}}{left|{overrightarrow {G}}
ight|left|{overrightarrow {H}}
ight|}}} {displaystyle cos heta ={frac {{overrightarrow {G}}cdot {overrightarrow {H}}}{left|{overrightarrow {G}}
ight|left|{overrightarrow {H}}
ight|}}}
Vektörel çarpım ( {displaystyle {overrightarrow {G}} imes {overrightarrow {H}}} {displaystyle {overrightarrow {G}} imes {overrightarrow {H}}})[değiştir | kaynağı değiştir]
Çapraz çarpım da denilen çarpım yöntemiyle yapılan çarpımdır.
Örnek:
{displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)=a{mathbf {i} }+b{mathbf {j} }+c{mathbf {k} }} {displaystyle {overrightarrow {G}}=(a,b,c)=a{mathbf {i} }+b{mathbf {j} }+c{mathbf {k} }}
{displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)=d{mathbf {i} }+e{mathbf {j} }+f{mathbf {k} }} {displaystyle {overrightarrow {H}}=(d,e,f)=d{mathbf {i} }+e{mathbf {j} }+f{mathbf {k} }}
Bu iki vektörü ele alırsak:
{displaystyle {overrightarrow {G}} imes {overrightarrow {H}}} {displaystyle {overrightarrow {G}} imes {overrightarrow {H}}} {displaystyle ={egin{vmatrix}mathbf {i} &&mathbf {j} &&mathbf {k} \a&&b&&c\d&&e&&fend{vmatrix}}} {displaystyle ={egin{vmatrix}mathbf {i} &&mathbf {j} &&mathbf {k} \a&&b&&c\d&&e&&fend{vmatrix}}}
{displaystyle quad } {displaystyle quad }
Yukarıdaki problem bir determinant problemidir. Sarrus kuralı ile hesaplanı