Nobel Edebiyat Ödülü nün sahibi Belaruslu yazar Svetlana Aleksiyeviç

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, bu yılki Nobel Edebiyat Ödülü’nü 67 yaşındaki Belaruslu yazar Svetlana Alexiyeviç‘e layık gördü. Söz konusu ödüle dair yapılan açıklamada, yazarın eserlerindeki çoksesliliğe atıfta bulunuldu. Akademinin başındaki isim Sara Danius ise, “Aleksiyeviç’in çalışmalarının, zamanınımızın ızdırap ve cesaretini anıtlaştırdığını” ifade etti.

Aynı zamanda bu ödülü kazanan ilk gazeteci olan Aleksiyeviç’in Nobel’le birlikte alacağı para ödülü ise 972 bin dolar. Svetlana Alekiyeviç, böylece tarihe Nobel Edebiyat ödülünü kazanan 14. kadın yazar olarak da geçmiş oldu.

Belaruslu baba, Ukraynalı anne

1948 yılında, Ukrayna’nın Ivano-Frankivsk şehrinde, Belaruslu baba ve Ukraynalı bir annenin çocuğu olarak doğan Aleksiyeviç, 1972’de Minsk Üniversitesi Gazetecilik bölümünden mezun oldu. İlk kitabı “Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü” (Türkçeye “Nazi İşgalinde Sovyet Kadınlar” olarak çevrildi) 1985’te yayınlanana dek gazetecilik yapmaya devam etti. Bir kadının monologlarından oluşan ve II. Dünya Savaşı’nın oldukça farklı bir açıdan ele alan kitap, Kızıl Ordu’nun Alman kadınlara tecavüz ettiğini anlatan bölümler içerdiği için sansürlenek yayınlandı. Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü, oldukça kısa bir sürede 2 milyondan fazla satarak önemli bir başarı elde etti. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından yaklaşık 10 yıl sonra, Aleksiyeviç’in kitabının sansürsüz hali nihayet yayımlanabildi. Türkçede ise kitabın halen yalnızca sansürlü versiyonunun çevirisi bulunuyor.

Birçok ulusal ve uluslararası ödülü bulunan 67 yaşındaki yazar ve araştırmacı gazeteci Svetlana Alexiyeviç, II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, Çernobil faciası, SSCB’nin dağılması gibi son derece dramatik olaylar yaşadı ve bunlara tanık olanlarla söyleşiler gerçekleştirdi. Yazılarının Belarus rejimini rahatsız etmesi nedeniyle 2000 yılında ülkesini terk etmek zorunda kaldı.

10 yıl boyunca Paris, Göteborg ve Berlin gibi şehirlerde siyasi sürgün olarak yaşayan yazar, 2011’de ülkesine geri döndü.


Aleksiyeviç’in romanları genellikle SSCB’de yaşamış insanların öykülerine odaklanıyor. En önemli eserleri arasında Sovyet-Afgan Savaşı’nı birinci ağızdan anlattığı Çinko Çocukları ve Çernobil kazasını konu edinen Çernobil’den Sesler yer alıyor. Son Tanıklar: Çocuksu Olmayan Öyküler adlı kitabında savaş, bu defa kadın ve çocukların bakış açısından anlatılıyor. Yazarın, Ölümle Efsunlananlar adlı yapıtı SSCB’nin 1993’te dağılmasının ardından umutsuzluğa kapılarak intihara teşebbüs eden insanların öykülerine yer veriliyor. Aleksiyeviç’in kitapları Türkçe de dahil olmak üzere şimdiye dek 19 dile çevrildi. Yazar ayrıca 21 belgesel yapımın metnine ve üç tiyatro oyununun senaryosuna imza attı.

Yazarın Türkçede Bir Nükleer Felaketin Sözlü Tarihi – Çernobil’den Sesler (Aytaşı Yayınları – baskısı tükenmiş) ve Nazi İşgalinde Sovyet Kadınlar (Evrensel Basım Yayın) adlı iki kitabı bulunuyor.

Ödülleri

Lettre Ulysses Award komitesi üyesi Aleksiyeviç pek çok ulusal ve uluslararası ödülün de sahibi:

– 1985 Nikolay Ostrovskiy Ödülü-SSCB
– 1985 Konstantin Fedin Ödülü-SSCB
– 1985 Komsomol Ödülü-SSCB
– 1996 Tucholsky-Preis (İsveç PEN)
– 1997 Andrei Sinyavsky Prize]
– 1998 Leipziger Book Prize on European Understanding
– 1998 Friedrich-Ebert-Stiftung-Preis
– 1999 Herder Prize
– 2005 National Book Critics Circle Award, Voices from Chernobyl
– 2007 Oxfam Novib/PEN Award
– 2011 Ryszard-Kapuściński-Preis (Polish)
– 2013 Peace Prize of the German Book Trade
– 2013 Prix Médicis essai, La Fin de l’homme rouge ou le temps du désenchantement
– 2014 Officier D’ordre Des Arts et Des Lettres De La Republique Francaise.